Vervreemdende literaire thriller over zwart Japans verleden

David Peace (1967) is een van de ‘hottest’ Engelse schrijvers van dit moment, niet in het minst door een Channel Four verfilming van zijn vorige boeken. Bezette stad is zijn achtste roman en maakt samen met Tokyo Year Zero (2007) en het nog te verschijnen Tokyo Regained deel uit van de Tokyo Trilogie.
David Peace woonde van 1994 tot 2009 in Tokyo. Tokyo Year Zero speelt in 1946 en behandelt het onderzoek naar een aantal moorden en verkrachtingen waarachter misdaden schuilgaan van de de Japanse Kempeitai, de militaire politie in oorlogstijd.
Bezette stad gaat over de zaak Hirasawa Sadamichi die in 1948 een bank overvallen zou hebben door alle zestien aanwezige employees te vergiftigen. Vier van hen zouden het overigens overleven. Hirasawa Sadamichi bekende en werd ter dood veroordeeld. Duidelijk was vanaf het begin dat de foute dader was opgepakt en dat de moordenaar gezocht moest worden bij Afdeling 731, een onderdeel van het Japanse leger dat gedurende de Tweede Wereldoorlog haar basis in Noord-China had en gespecialiseerd was in biologische oorlogsvoering. Ondanks de inspanningen van de Vereniging voor de Redding van Hirasawa stierf Hirasawa op 10 mei 1987 in de gevangenis, vijfennegentig jaar oud. In 2008 werd het negentiende verzoek tot heropening van de zaak ingediend.
Bezette Stad is een verslag van een rechtszaak die Japan tot de dag van vandaag bezighoudt, bezien vanuit het perspectief van alle betrokkenen. Het boek wordt geafficheerd als ‘literaire thriller’ en als een van de weinige boeken in dit genre maakt Bezette stad die aanduiding meer dan waar. Dit is literatuur. Vanaf de eerste pagina is dat duidelijk: vervreemdend, ontroerend, hard, zacht en geschreven met grote precisie, waarbij een compliment voor vertaler Johannes Jonkers op zijn plaats is.
David Peace maakt gebruik van een berg aan documentatie, feiten, leugens, verzinsels, waardoor de lezer het gevoel krijgt dat hij zelf het onderzoek mag leiden. Dat maakt Bezette stad tot een boeiende roman. De vorm die David Peace hanteert is ontleend aan de Japanse literatuur, met name aan het boek Rasomon dat Ryunosuke Akutagawa in 1915 schreef. Ik ken het boek niet, maar iedere pagina van Bezette stad maakt duidelijk hoe schatplichtig David Peace zich voelt aan de Japanse literatuur.
Hierin ligt meteen het probleem voor de lezer. Wie niet bekend is met de Japanse literatuur krijgt een tekst voorgeschoteld die, bij tijd en wijlen, nauwelijks te volgen is. Soms moest ik aan de gedichten van Paul van Ostaijen denken. Dada-istisch, typografisch afwijkend en niet altijd even toegankelijk. Er zijn hoofdstukken waarbij ik mij regelrecht ergerde aan het grote aantal herhalingen en de neiging om hele stukken over te slaan met moeite kon onderdrukken. Daarentegen waren er ook stukken van grote schoonheid, directheid en literaire kracht.
David Peace is een grote schrijver, maar de gekozen vorm gaat mij boven de pet. Ik zal het boek echter niet gauw vergeten, de sfeer die hij weet op te roepen van het naoorlogse Tokyo waar de Japanners onder de Amerikaanse bezetter moeizaam hun leven weer proberen op te bouwen. Voor vier of vijf sterren zijn de m.i. irritante passages te talrijk. Ik houd het bij drie sterren, maar ben ervan overtuigd dat een Japan-kenner zijn vingers bij dit boek zal aflikken.