4½ van 5* Een indringende en beeldend geschreven roman die zich in twee werelden afspeelt

Deze recensie werd eerder gepubliceerd op mijn blog GraagGelezen.

Ik las de uitgave van 2024 met ISBN 9789048869596

Voor in het boek staat een inleiding geschreven door Thomas van Gulik; hij is de zoon van de auteur. Hiermee geeft hij ons een kijkje in het leven van Robert van Gulik en hoe de auteur aan de namen van de personages kwam.
Thomas was nog maar veertien jaar toen zijn vader Robert overleed en woonde elders.
Thomas vraagt zich af of zijn vader iets gemeen had met Johan Hendriks, de hoofdpersoon in ‘Een gegeven dag’.

Het kort verhaal ‘Eerste vertrek’ is geschreven door Arthur Japin. Hierin geeft hij zich helemaal bloot aan zijn lezers. We leren hem kennen als kleine jongen, die als een volwassene behandeld werd door zijn ouders en dat heel normaal vond. Het is mooi om te lezen hoe hij zijn contacten met Robert van Gulik hierin verwerkt heeft. Ik heb dit kort verhaal graag gelezen.

Robert van Gulik is vooral bekend om zijn Rechter Tie-romans, waarin hij de Chinese detectivecultuur op een meesterlijke wijze naar het Westen bracht. Met 'Een gegeven dag' verlaat hij echter dit vertrouwde pad en presenteert hij ons een werk dat zowel intrigerend als verwarrend is.

In tegenstelling tot de vaak lichtere toon van zijn andere werken, duikt Van Gulik in 'Een gegeven dag' diep in de psyche van zijn hoofdpersoon, Johan Hendriks. Hendriks, getekend door zijn ervaringen in Nederlands-Indië, wordt meegezogen in een web van misdaad en intrige.

“Maar hoewel ik tot kapitein gebombardeerd was, had ik nooit iet te maken met onze inlichtingendienst en ik wist gewoon niet waar mijn Japanse ondervragers het over hadden. Soms, als ik de martelingen niet meer kon uithouden, fantaseerde ik maar wat. Want dat betekende een rustperiode van een paar weken, omdat de Jappen mijn verhalen dan precies gingen uitzoeken. Maar dan begon het martelen opnieuw. Ik heb het echter overleefd.”

Overdag is Hendriks boekhouder bij de Bijenkorf, waar hij in een klein kantoortje zit met glazen wanden. Het is kalmerend werk voor hem en hij waardeert het.
De roman speelt zich af in een duister Amsterdam, waar de schaduwen van het verleden dreigend aanwezig zijn.

Van Gulik schrijft met een beklemmende sfeer, waarin paranoia en wantrouwen de boventoon voeren. De grenzen tussen werkelijkheid en waan worden voortdurend vervaagd, waardoor de lezer net als Hendriks steeds meer in de war raakt. Het verhaal is complex en gelaagd, met talloze verwijzingen naar de geschiedenis en de psychologie. Het verleden ligt op de loer in de vorm van herinneringen aan Lina, zijn tweede vrouw. Eveline lijkt sprekend op haar.

“Ik had Lina lief om haar onbeheerste, onberedeneerde hartstocht voor mij en om de bijna dierlijke wildheid van haar vechtende overgave. Om haar uitbundige levensvreugde, de trots op haar naakte lichaam en om haar kinderlijke, vaak wat zielige eenvoud.”

'Een gegeven dag' is een boek dat niet iedereen zal aanspreken. Sommigen zullen de afwijking van Van Guliks gebruikelijke stijl waarderen, terwijl anderen juist de afwezigheid van de bekende elementen zullen missen. Het is een verhaal dat je meeneemt naar het Nederlands-Indië terwijl je in een somber Amsterdam ronddwaalt.

“In de hal op de eerste verdieping blijf ik even staan bij het Janushoofd. Ik bekijk zijn twee gezichten eens. Ze glimlachen alle twee, de een om het naar binnen komen en de ander om het naar buiten gaan. Ik ga naar buiten. Ook ik heb twee gezichten, maar slechts één ervan glimlacht, over het afstand doen. Het andere kijkt zuur, vanwege het lachen van het eerste.”

'Een gegeven dag' is een boek wat je als lezer uitdaagt. Het is geen gemakkelijke lectuur, maar wel een zeer interessante. Als je openstaat voor een afwijkende stijl van Robert van Gulik, dan is dit boek zeker de moeite waard om te lezen.