Geest-verruimende kijk op Europees-Aziatische (voor)moeders

We hebben ze allemaal, voorouders, toch verdwijnen de (voor)moeders systematisch uit beeld en zijn het de voor-vaderen met hun patroniemen wiens spoor beter te volgen is langs een diversiteit aan archieven. Het best zijn onze biologische moeders nog in een archief te achterhalen bij een door een vader erkende geboorte of adoptie. Moeder en kind(eren) zijn aan elkaar overgeleverd als yin en jang. Hun bestaan is afhankelijk van maatschappelijke erkenning.

Suze Zijlstra, gewapend met beproefde onderzoeksmethoden, besloot op zoek te gaan naar wat er te vinden was over haar voormoeders. Omdat haar genealogische wortels in het koloniaal verleden liggen, mogen we in onze Nederlandse handen wrijven dat het haar gelukt is. Haar moederlijn begint bij de ‘onvindbare moeder’ van Jacoba Happon in 18-eeuws Makkasar (Sulawesi, Fort Rotterdam, ‘Nederlands’-Indië).

Wat zij ontdekte is niet de fraaiste kant van onze vaderlandse geschiedenis. Plotsklaps bleek die ook een moederlandse kant te hebben. Door te focussen op de moeders haalde Suze de zwaar onbelichte zelfkant van onze Vaderlandse geschiedenis boven water. Suze bestudeerde het dieptepunt van onze beschaving in het afvoerputje van ons koloniaal verleden.

Op het eind van haar speurtocht gekomen besef je dat de overlevering écht (voor)geschreven wordt door de overwinnaars en een eenzijdig onvolkomen beeld geeft. Toch is de beloning groot om een afwijkend perspectief van ons ondoorzichtige verleden onder ogen te komen en zien. Het verrijkt en verruimt je beeldvorming over de ontwikkelingsgeschiedenis van ‘Westerse’ beschaving. En kan je niet anders concluderen dat je echt zelf geen baarmoeder nodig hebt of je te schamen om moeder (of wereldburger van welke afkomst dan ook) te zijn en te waarderen. Moeders roeien met de riemen die ze hebben. Met een huishoudelijk bootje vol kinderen of niet, met een man die de kost verdient of niet.

Suze Zijlstra heeft naam en faam verdiend als historica gespecialiseerd in koloniale en maritieme geschiedenis. In dit boek neemt ze de lezer al (beeldend) verhalend mee op haar onderzoek naar haar Europees-Aziatische voorouders. Ze biedt daardoor een persoonlijke en historische blik op de rol van vrouwen in de geschiedenis van de VOC-tijd tot en met de (vrij noodgedwongen) migratie van haar oma in de vijftiger jaren vorige eeuw.

Op Wikipedia wordt vermeld dat Suze Zijlstra na uitgave van ‘De Voormoeders’ niet stil gezeten heeft. Ze is mede-oprichter en redactielid van de blogspot ‘Over de muur’ dat tot doel heeft: “een fundamenteel debat te stimuleren over de manier waarop we onderzoeksthema’s kiezen en de universiteit wordt ingericht.” Zelf kreeg ze geen kinderen, maar is wel moeder van haar inspirerende verrassende inzichten.

Voorlopig ben ik in de ban geraakt door haar zoektocht en daardoor naar mijn eigen voormoederlijn. Het onthult een verborgen verleden die meer is dan alleen mijn voorvaderlijke stamboom. Elk van ons start z’n leven nu eenmaal als nieuwe tak aan de levensboom, in slechts één lichaam vol overgeërfd DNA, vanaf één biologische voorvader én voormoeder bezien.