De kracht en valkuilen van geheimen

De Nederlandse Anna van Praag is gek op lezen, schrijven en reizen. Deze liefdes combineert ze in de verhalen en boeken waarin ze haar reiservaringen verweeft. Ze heeft inmiddels al een tiental kinder- en jeugdboeken op haar naam staan.

In de Young Adult-roman Jona wordt het verhaal verteld van het gelijknamige personage, of beter gezegd, diens verleden. Jona is een zestienjarige Joodse jongen die samen met zijn vader in een klein huisje woont tegenover dat van zijn oma die aan beginnende dementie lijdt. Althans, dat is het vermoeden. Voor zijn profielwerkstuk gaat hij namelijk op zoek naar antwoorden. Wat is Alzheimer precies? En zijn de verhalen die zijn oma hem vertelt wel echte herinneringen? Zoals Simon over wie ze regelmatig praat? Hoe verder Jona in zijn verleden en dat van zijn familie duikt, hoe meer geheimen zich lijken op te stapelen. Zal hij achter de waarheid komen?

Jona’s verhaal start kalm met korte alinea’s waarin je hem beter leert kennen. Zijn thuissituatie, met alleen zijn vader, en zijn oma aan de overkant in een eigen huisje, komt in beeld. Op school wordt duidelijk dat hij een beetje buiten de boot valt en zijn opvoeding is daarnaast ook niet alledaags. De joodse gebruiken die voorbij komen, zoals bidden, dragen bij aan Jona’s personage en situatie. Zodra hij meer contact krijgt met twee klasgenoten voor het profielwerkstuk, blijkt dat, ondanks dat ze veel verschillen van elkaar, ze toch met gelijksoortige problematieken te maken krijgen. Zoals je anders voelen, niet precies weten waar je vandaan komt of hoe je verleden is gelopen.

Van Praags schrijfstijl is toegankelijk en houdt de aandacht van de lezer erbij. Er zit een fijne vaart in en het bevat weinig moeilijk taalgebruik. Hierdoor kan Jona door verschillende leeftijden gelezen worden. Het boek is uitgegeven als roman voor 15+-lezers, maar door de simpele vertelvorm, woordkeuzes en minimale complexiteit, leest het eigenlijk een stuk gemakkelijker. Dit zorgt er tevens voor dat het lijkt alsof de hoofdpersonages uit het verhaal een stuk jonger zijn dan 16. Ook de manier waarop zij, en ook de volwassenen, gesprekken voeren doen dit vermoeden. De ouders van Lucas ontfermen zich af en toe een beetje over Jona, maar de manier waarop zij met de drie jeugdigen communiceren voelt voor 16-jarigen wat kinderlijk aan.

De dingen die Jona, Elin en Lucas te weten komen over Alzheimer, de situatie van Jona’s oma en de geheimen die onthuld worden via haar herinneringen zijn soms best wel aangrijpend. Daar wordt luchtiger over gedaan dan je zou verwachten en soms voelt het zelfs een beetje te makkelijk en onwerkelijk, waardoor het niet altijd even geloofwaardig overkomt. Desalniettemin zorgen deze interessante en aangrijpende onderwerpen ervoor dat het verhaal een intense en belangrijke ondertoon krijgt. Het is dan toch ook wel weer knap gedaan hoe deze grote onderwerpen op een kleine en fijne manier verwerkt zijn in het geheel rondom een profielwerkstuk en een dementerende oma.

'Misschien kwam het door de schemering, maar Jona had ineens het gevoel dat de wereld één allesomvattend doodstil en donker hofje was. En zoals één klein kaarsje in een pikdonkere kamer alle licht is, zat zij daar gewoon rustig te flakkeren. Zijn oma.'

De momenten waarop onverwachts van perspectief wordt gewisseld, maken het allemaal wat interessanter. Elins personage wordt, naast Jona, sterk uitgewerkt. Zij gaat niet bij de pakken neerzitten, is erg ondernemend en maakt zo nu en dan zelf een uitstapje om vragen beantwoord te krijgen. Als zij niet bij het profielwerkstuk betrokken was geweest, waren de jongens waarschijnlijk niet ver gekomen in de zoektocht. Ze is een pienter en kwiek meisje en naarmate zij dichter bij antwoorden komt, wordt het verhaal een stuk boeiender. Wat ze precies ontdekt houdt de auteur vaak nog even geheim, waardoor nieuwsgierigheid wordt opgewekt en je ook benieuwd raakt naar hoe Jona en de andere betrokkenen op de ontdekkingen zullen reageren.

Jona’s gedachtegangen zijn vrij voorspelbaar. Het is juist zijn verleden dat de aandacht opeist, net als de manier waarop hij omgaat met de strenge opvoedingsstijl van zijn vader. Jona’s eigen ontwikkeling lijkt niet per definitie te veranderen of te groeien, juist doordat hij zo sterk door zijn vader wordt beïnvloed. Dit is ook een terugkerend onderwerp, maar een die niet volledig afgerond lijkt te worden. De strikte opvoeding en de afkeurende vader lijken aan het eind vrij snel minder belangrijk te worden, ondanks dat ze voor terugkerende problemen zorgen. De manier waarop hun uiteindelijk relatie wordt afgesloten voelt vrij snel en in tegenstrijd met het belang ervan in de rest van het verhaal.

Jona is een eenvoudig maar bijzonder verhaal over de kracht en de valkuilen van geheimen.