Een razend spannend plot met een bedroevend eind

Juultje van den Nieuwenhof is een welbekende Nederlandse jeugdthrillerauteur. Ze won in 2012 een Young Adult-thrillerschrijfwedstrijd en zo verscheen haar debuut: Delete. Meer dan een handvol boeken later staat Try not to bestempeld als ‘misdadig goed’ bij uitgeverij Luitingh-Sijthoff.

Vier vrienden en een buitenbeentje. Juuls, Amal, Ries, Biko en Luuk moeten op vrijdagmiddag allemaal nablijven. Gelukkig is de populaire, nieuwe docent Willem Jansen hun surveillant, dus een saaie en stille middag zal het niet worden. Dit wordt al snel bevestigd als de leerlingen hun mobieltjes niet meteen hoeven in te leveren. Als meneer Jansen daarna ook voorstelt om een spel te spelen, lijkt de straf ver te zoeken. Maar wat ze niet hadden verwacht is dat meneer Jansen een heel andere betekenis aan het woord ‘straf’ zal geven.

Het verhaal gaat op vrij ongebruikelijke maar verrassende wijze van start met uiteenlopende leerlingprofielen van de vijf nablijvers. Op die manier krijg je alvast wat achtergrondinformatie van de personages, wat een goede manier is om hen te introduceren in een boek van ongeveer 200 bladzijdes. Als er in de hoofdstukken vervolgens van perspectieven wordt gewisseld, is dit helemaal handig. De auteur hoeft weinig tijd te besteden aan wie iedereen precies is, waardoor het verhaal vrij vlot ter zake kan komen.

De dynamiek tussen de personages en hun gedeelde verleden komt hier en daar wel nog aan bod, waardoor het overzichtelijker wordt wat voor soort relatie de een met de ander heeft. En dit komt later in het boek ook van toepassing, want zodra het spel 'Try not to' wordt gestart komt elke leerling voor een hele lastige keuze te staan. Je hebt dan bepaalde verwachtingen als lezer, maar of de auteur daar ook aan voldoet … dat valt nog te bezien.

Terwijl het verhaal, en tegelijkertijd het spel, vordert neemt de spanning steeds meer toe. Toch voelt het hier en daar niet altijd als realistisch. De manier waarop de leerlingen op bepaalde situaties reageren lijkt soms wat geforceerd of onrealistisch. Zo verwacht je op het ene moment veel meer tegenspraak, woede, angst of een ander soort reactie van de leerlingen, terwijl die uitblijft. En op een ander moment reageert bijvoorbeeld Biko zo uitbundig en extreem dat het niet helemaal lijkt te kloppen in de context.

Gelukkig is het verhaal dusdanig vlot geschreven en loopt de spanning dusdanig hoog op, dat het verhaal wel vluchtig en meegaand te lezen is. Nieuwenhofs schrijfstijl is relatief simpel, maar de perspectiefwisselingen brengen net wat meer diepgang in het verhaal. Hierin komt goed naar voren dat elk personage een andere opvoeding, andere overtuigingen, gedachtegangen of andere ambities heeft.

Naarmate het eind in zicht komt blijft de vraag: waarom? En bovenal: hoe zal het precies eindigen? De korte inleidende tekst helemaal aan het begin van het verhaal werpt je wel een bepaald vermoeden voor de voeten, maar de auteur laat je nog in spanning afwachten. De ontknoping die plaatsvindt in het nablijflokaal gaat gepaard met een enorme onthulling, maar het laatste hoofdstuk maakt dit dan weer een beetje ongedaan. Het verhaal laat de lezer plotseling los waardoor een verloren en bedroevend gevoel bij je achterblijft.

Try not to is een razendspannende jeugdthriller met een gruwelijk randje. Het einde is ietwat bedroevend maar laat tegelijkertijd ruimte voor eigen invulling.