Ontroerende YA over vriendschap en transgenderidentiteit

Meredith Russo (1986) is een Amerikaanse Young Adult schrijver. Naast boeken schrijft ze korte verhalen en essays. In 2016 debuteerde ze met haar YA-boek If I was your girl, dat is gebaseerd op haar eigen leven als transgender. Haar debuut is een van de eerste boeken die over ervaringen van transgenders gaat. In 2019 volgde haar tweede YA Birthday. Birthday is vertaald door Margot Reesink en verscheen bij Van Goor.

Vanaf hun geboorte zijn Morgan en Eric onafscheidelijk als vrienden Ze zijn ook nog eens op dezelfde dag geboren in hetzelfde ziekenhuis en vieren geen verjaardag zonder elkaar. Maar waar beste vrienden elkaar alles vertellen, durft Morgan haar grootste geheim niet te delen met Eric. Zij voelt zich gevangen in een jongenslichaam en dat maakt haar leven zwaar. Eric lijkt juist alles voor elkaar te hebben als populaire footballspeler, maar ook hij worstelt ergens mee. Durven zij elkaar openlijk te vertellen welk geheim ze meedragen?

Birthday heeft een opvallende structuur. Over een periode van zes jaar maak je iedere verjaardag van Morgan en Eric mee. Elke verjaardag, van hun dertiende tot en met hun achttiende, vertellen Morgan en Eric vanuit ieder hun eigen perspectief wat er die dag gebeurt. Die perspectiefwisseling houdt het verhaal spannend. Als lezer weet je meer dan de hoofdpersonages en daar speelt Russo handig op in. Het is hartverscheurend om te lezen hoe de tieners beide hun gevoelens proberen te onderdrukken en hun lippen stijf op elkaar houden tegenover elkaar.

Russo werkt vol spanning naar het hoogtepunt toe. Vanaf de eerste bladzijden wordt al snel duidelijk welk groot geheim Morgan met zich meedraagt. Ze is transgender en voelt zich niet thuis in haar jongenslichaam, dat steeds meer verandert in de puberteit. Russo weet Morgans pijn ontroerend, maar ook pijnlijk duidelijk te verwoorden:

“Vroeger was het een doffe pijn, een zeurende blauwe plek, een lichte verwarring wanneer we op school werden ingedeeld in jongens en meisjes – maar het afgelopen jaar is het ondraaglijk geworden.” (p. 13).

Op iedere bladzijde voel je Morgans strijd met zichzelf, zoekende naar die ene kleine opening om haar beste vriend en vader te vertellen wie ze echt is. Net als iedere puber is ze bang voor afwijzing. Haar vader en Eric bewonderen haar als sterspeler tussen de jongens op het footballveld. In deze rol als spierbonk behoort Morgan tot de populaire kliek, maar de eenzaamheid wurgt haar en ze komt steeds verder van haar ware zelf af te staan. De eenzaamheid leidt tot steeds extremere gedachten.

De verandering in perspectief geeft het verhaal diepgang. Niet alleen Morgan worstelt met zichzelf, Eric ook. Hij is ook op zoek naar zijn eigen identiteit en kan sommige gevoelens die hij heeft niet goed plaatsen. Zijn vader voert bij Eric de druk behoorlijk op. Alleen als footballspeler mag Eric thuiskomen en geregeld ontkomt hij niet aan de agressie van zijn vader. Al lijkt Eric het zo goed voor elkaar te hebben, pas later verweeft Russo subtiele hints in het verhaal over huiselijk geweld in het gezin. Dat geeft het verhaal een nieuwe dynamiek, die ook op Morgan invloed heeft.

Onveiligheid kent vele vormen in Birthday. Niet alleen bevat het boek aangrijpende thema’s als huiselijk geweld, eenzaamheid en prestatiedruk, maar ook pesten en zelfbeschadiging. Na de dood van zijn vrouw zoekt de vader van Morgan vaak naar extreme middelen, net als Morgan die daarmee zijn ware gevoelens probeert te onderdrukken. Ook het pestgedrag op zijn middelbare school kruipt haar niet in de koude kleren:

“De zoveelste wond tussen de honderd waar al een korstje op is gekomen. Het maakt niet uit. Morgen kan ik me hen nauwelijks meer herinneren.” (p. 106).

De twee tieners hebben ieder hun eigen problemen. Je hoopt als lezer vurig dat ze zichzelf aan elkaar durven blootgeven en dat hun vriendschap tot iets moois leidt.

Russo heeft een toegankelijke schrijfstijl. Uit de ene zin lijkt de andere te vloeien met prachtige zinnen tot resultaat:

“Met ingehouden adem drijf ik tussen het flikkerende zonlicht en het diepe, donkere blauw, en mijn armen draaien rondjes terwijl mijn voeten op en neer gaan, zo langzaam als getijden.” (p. 9).

Ontroerend zijn de brieven die Morgan iedere verjaardag van zijn overleden moeder ontvangt. Daarin weet Russo de juiste snaar te raken bij de lezer. Jammer is wel dat Russo het taalgebruik van Morgan en Eric niet afstemt op hun leeftijd. Het verhaal had net zo goed één jaar uit hun leven in beslag kunnen nemen. Ook beschrijft Russo alleen de verjaardagen van Morgan en Russo en de maanden eromheen niet, dan voelen de gebeurtenissen die plaatsvinden soms wat plots en onwennig.

Meredith Russo schreef een ontroerende YA over volledig jezelf mogen zijn als puber, als transgender en als vrouw. Birthday bevat heftige thema’s als huiselijk geweld, eenzaamheid, prestatiedruk en zelfbeschadiging die je als lezer bijblijven. Ze laat zien dat vriendschap altijd overwint.