Teleurstellende herkauwing van het succesvolle boek De Geniale Vriendin

De Italiaanse auteur Elena Ferrante (1943) brak in 2012 internationaal door met de roman De Geniale Vriendin. Het boek is het eerste deel van een succesvol vierluik dat zich afspeelt in Napels en bekendstaat als ‘De Napolitaanse Romans.’ Rondom de schrijver, die het pseudoniem Elena Ferrante draagt, heerst veel mysterie. Tot dusver is alleen bekend dat de auteur geboren is in Napels op 15 april 1943. Vijf jaar na de wereldwijde succesreeks schreef Ferrante Het Leugenachtige Leven van Volwassenen, dat net als De Geniale Vriendin werd verfilmd op Netflix. Het boek is vertaald door Miriam Bunnik en Mara Schepers bij uitgeverij de Wereldbibliotheek.

De dertienjarige Giovanna groeit op in een welgesteld gezin in een rijke buitenwijk van Napels ergens rond de jaren ‘60 en ‘80. Giovanna is alles wat haar ouders zich maar kunnen wensen: een meisje dat het goed doet op school, luistert naar haar ouders en bevriend is met de dochters van rijke vrienden. Maar als Giovanna per ongeluk te weten komt over de geheime vete tussen haar vader en haar tante begint ze te twijfelen aan wie ze is en waar ze vandaan komt. Ze gaat op onderzoek uit naar haar tante. Waarom mag zij van haar ouders niets weten over haar tante?

De roman biedt weinig verrassende thema’s die de schrijver al eerder gebruikte in de Napolitaanse Romans. Net als in het coming-of-age verhaal De Geniale Vriendin staan de stad Napels, identiteitsontwikkeling, puberteit en klasseverschillen centraal. Zowel in De Geniale Vriendin als in Het Leugenachtige Leven van Volwassenen proberen pubers zich te ontworstelen aan het milieu waarin ze opgroeien. Hoofdpersonage Elena uit De Geniale Vriendin woont in een armoedige Napolitaanse volkswijk, maar krijgt de kans om verder te leren. Dat is een kans die ze met beide handen aanpakt, aangezien haar vriendin Lila, ook afkomstig uit de volkswijk, die kans niet krijgt en bij haar vader, die schoenmaker is, gaat werken. Elena en Lila hebben een intense vriendschap die door protagonist Elena wordt verteld als ik-verteller. Ferrante doet in Het Leugenachtige Leven van Volwassenen hetzelfde koude kunstje, maar dan omgekeerd. Hoofdpersoon en ik-verteller Giovanna groeit op in een welvarende wijk in Napels. Wanneer ze te weten komt wie haar tante is, versloft ze haar schoolopdrachten.

De auteur weet een gedetailleerde en levendige beschrijving van het contrast tussen de havenstad Napels met haar welvarende wijken en volkse buitenwijken neer te zetten. Vele straatnamen komen voorbij. Ferrante beschrijft de ene buurt uitgebreider dan de ander, met de verschillen tussen arm en rijk in haar achterhoofd. De omschrijvingen zijn interessanter om te lezen dan een statische Google Maps routebeschrijving.

Giovanna is niet overtuigend genoeg als dertienjarig hoofdpersonage. Het verhaal wordt verteld vanuit het oogpunt van Giovanna als ik-verteller. De wollige woordcombinaties en lange zinsconstructies, die ze gebruikt om haar leven en gedachten te beschrijven, zou je niet scharen onder het taalgebruik van een dertienjarige, maar dat van een volwassene.

“Zijn gezicht had zachte trekken en niets - zijn diepe ogen met lange wimpers niet, zijn onberispelijke gebouwde neus niet, zijn volle lippen niet - bracht die harmonie uit balans.” (p. 7).

Maar de ontwikkeling die Ferrante Giovanna laat doormaken, van onzekere puber naar volwassenheid inclusief de spanning en zoektocht naar haar eigen seksualiteit, toont aan dat de schrijver voldoende kennis in huis heeft over de belevingswereld van jongeren. Het is dan ook jammer dat Ferrante’s schrijfstijl achterblijft.

Dat Giovanna niet goed uit de verf komt, heeft ook te maken met de opbouw van de roman. Het boek kabbelt een beetje voort en mist een verrassende diepgang. De opening van het boek, daarentegen, wekt de nieuwsgierigheid op bij de lezer:

“Twee jaar voordat mijn vader ons verliet zei [mijn vader] tegen mijn moeder dat ik heel lelijk was.”

Waarom heeft Giovanna’s vader gezegd dat Giovanna lelijk is? Waarom heeft haar vader haar en haar moeder verlaten? Heeft dat iets te maken met het familiegeheim? Die nieuwsgierigheid smoort Ferrante al gauw na een aantal bladzijden in de kiem, wanneer Giovanna haar tante Vittoria ontmoet. Met de ontmoeting van haar tante heeft Giovanna haar grootste ontdekking van Ferrante’s roman gedaan.

Hoewel Giovanna’s tante op het eerste gezicht een intrigerend karakter heeft - ze is grofgebekt in tegenstelling tot haar vader - blijft haar personage oppervlakkig. Het word je al snel duidelijk waarom er een vete is tussen vader en tante. Maar waar heeft tante Vittoria haar onbehouwen gedrag vandaan? Waar blijven de andere familieleden in dit verhaal? En hoe verhouden vader en tante zich tot hun broers en zussen? Het is spijtig dat de auteur tante Vittoria en haar familie niet verder heeft uitgediept. Dat had meer recht gedaan aan Giovanna’s verwarrende zoektocht naar zichzelf in de volwassen wereld waar ze steeds meer deel van gaat uitmaken.

De auteur slaagt er niet in om Giovanna’s gedachtewereld goed te beschrijven. Alhoewel het Ferrante niet aan woorden ontbreekt om Giovanna’s binnenwereld op papier te zetten, blijft de lezer toch geregeld met open vragen zitten. Waarom maakt Giovanna bepaalde keuzes? Het hoofdpersonage is behoorlijk wispelturig. De ene keer doet ze iets wel, de andere keer weer niet, om het later toch weer wel te doen. Maar waarom? Een voorbeeld is het einde van de roman, waarin Giovanna terugkomt om toch maar wel met Rosario, een jongen uit de volkswijk die verliefd op haar is, af te spreken. Ze ontmoeten elkaar. En dat is het einde. Verdere onthullingen blijven uit. Wil Ferrante hier wellicht nog een vervolg aan besteden?

De verpletterende indruk van Het Leugenachtige Leven van Volwassenen blijft uit. Ferrante herkauwt thema’s die terugkomen in De Napolitaanse Romans, is langdradig zonder diepgang en zet geen geloofwaardig pubermeisje neer als hoofdpersonage. De auteur kan in dat opzicht eens kennismaken met het werk van auteurs die schrijven voor jongeren.