Krachtige debuutroman over groepsdruk onder tieners

Koen Caris (1988) is theatermaker, hoorspelschrijver en schrijfdocent. Hij schreef onder meer voor BNNVARA, VPRO, Theater Bellevue en De Hoorspelfabriek. Zijn werk werd genomineerd voor een Zilveren Reissmicrofoon en Prix Europa. In 2017 ontving hij het TheaterTekstTalent Stipendium van het Prins Bernhard Cultuurfonds. Daar kwam in 2022 de Hebban Debuutprijs bij voor zijn debuutroman Stenen eten, dat ook op de shortlist stond voor het Beste Boek voor Jongeren. Het boek verscheen bij uitgeverij Atlas Contact.

Drie jaar na de zelfmoord van zijn zus Kim wordt het kleine dorpje waar de zeventienjarige Ben woont opgeschud door een serie zelfmoorden onder jongeren. Dat wakkert bij Ben de pijnlijke herinneringen aan zijn zus aan. Terwijl hij tegen wil en dank al drie jaar in de belangstelling staat, probeert hij zo onopvallend mogelijk zijn normale leven te leiden als puber.

In de proloog opent Koen Caris met de aangrijpende zelfmoord van Kim waar een groot mysterie rond hangt. Al lopend volgt de lezer Kim naar haar eindbestemming. Wat ze links en rechts van zich ziet, wordt gedetailleerd beschreven. In zijn beeldende vertelstijl komt duidelijk Caris’ achtergrond als dramaturg naar voren. Het vertelperspectief vanuit de derde persoon wekt een bepaalde afstand op tussen de lezer en het meisje, alsof je je tussen de bioscoopbezoekers waant en kijkt naar Kim op het toneel. Je vraagt je af wat de zus van Ben toch aan het doen is. Veel blijft onduidelijk en dat is waar het mysterie begint en je wel verder moet lezen.

In Stenen eten spelen meerdere conflicten die samen een gelaagd verhaal maken. Na het verlies van zijn zus heeft Ben moeite zich te uiten tegenover zijn moeder en twee beste vrienden Hettie en Tom. Hij worstelt ergens mee. Lang blijft onduidelijk wat dat precies is. Al blijft Caris met subtiele verwijzingen wel de lezer nieuwsgierig maken naar Bens worsteling. Een van Bens lievelingsdocumentaires gaat over de Navy Seals die getraind zijn om martelingen te doorstaan. Zo probeert Ben ook in zijn eigen strijd zijn hevige gevoelens, na de dood van zijn zus, te onderdrukken.

Caris weet uitzonderlijk goed de innerlijke conflicten te beschrijven die aansluiten bij de belevingswereld van een zeventienjarige. Net als iedere puber is Ben zoekende naar zijn eigen identiteit. Niemand is op de hoogte van zijn worsteling met zijn seksualiteit. Maar het is overduidelijk dat Ben gevoelens heeft voor een van zijn vrienden. Zijn worsteling met zijn identiteit heeft de auteur mooi verweven in het plot dat zo meer diepgang krijgt. Alsof Ben nog niet genoeg puberperikelen aan zijn hoofd heeft, zijn zijn klasgenoten ook nog eens in de ban van hem en zijn zus. Het hele dorp houdt hem sinds de zelfdoding van Kim in de gaten. Doordat Caris schrijft vanuit het perspectief van Ben, in de eerste persoon, voelt het leven in het kleine dorp verstikkend.

Door de sterke spanningsopbouw leef je naar het einde van het verhaal toe. Na de zelfmoord van Kim blijven de afgrijselijke berichten over jongeren die een einde aan hun leven hebben gemaakt binnenstromen. Ouders en docenten zijn ten einde raad, de beklemmende sfeer in het dorp neemt toe. Dat weerspiegelt Caris ook in het weer: het is een bloedhete zomer. Steeds meer jongeren wagen zich aan gevaarlijke acties. Hierin weet Caris treffend te omschrijven hoe groepsdruk werkt en zelfs kan leiden tot een fataal einde. Voor de lezer is het gissen wat er nu precies onder de jongeren speelt en dat maakt het spannend om te blijven lezen.

Caris heeft een lichtvoetige schrijfstijl die lucht geeft aan zware onderwerpen. Hij gebruikt doodnormale woorden en dat maakt het verhaal, naast dat de onderwerpen aansluiten bij de belevingswereld van jongeren, ook goed leesbaar voor deze doelgroep.

“Daaraan herken je een verdrietig huis: dat gaat achterlopen op de huizen eromheen. ‘s Ochtends blijven de gordijnen langer dicht, en ‘s avonds staat de televisie nog aan lang nadat de andere woonkamers donker zijn geworden.” (p. 35).

Het wordt nergens te zwaar. Caris weet je te raken met zijn tragische roman, maar jammer is dat het verhaal niet tot tranen weet te roeren. Het meeslepende karakter, dat past bij de tragiek van het verhaal, blijft uit.

Koen Caris heeft zichzelf met zijn debuutroman Stenen eten op de literaire kaart gezet. Hij maakt zware onderwerpen, die aansluiten bij de belevingswereld van jongeren, op een luchtige wijze bespreekbaar voor jongeren. Moeiteloos weet hij de lezer tot het einde te boeien.