Indringende biografie over Antonie Kamerling die ten onder gaat aan depressies

Als Isa Hoes Antonie Kamerling ontmoet op de set van Goede Tijden, Slechte Tijden bloeit er langzaam een liefde op. Samen leven ze een vrij leven en gaan ze beiden vol voor hun acteercarrières. Twee kinderen later lijkt het succesvolle stel de wind mee te hebben, maar ondertussen worstelt Antonie met depressiviteit. In 2010 beëindigt hij zijn leven. In ‘Toen ik je zag’ beschrijft Isa Hoes hoe deze ongrijpbare ziekte langzaam haar leven met Antonie overneemt. Haar indringende autobiografie is ook een liefdevolle ode aan de man van wie ze zielsveel hield.

In één klap
Het leven van Isa en Antonie hangt aan elkaar van toevalligheden. Als jonge twintigers ontmoeten ze elkaar op de set van één van - wat later blijkt - de best bekeken soaps van Nederland: Goede Tijden, Slechte Tijden. De soap staat dan nog in de kinderschoenen. Isa en Antonie zijn de eerste lichting acteurs die de serie tot een succes moeten maken. Hoes beschrijft hoe per toeval GTST op haar pad komt en dat van Antonie. Ze zet haar hele levensloop op een rijtje en verweeft in aparte paragrafen Antonie’s verhaal, totdat hun levens samenkomen bij de audities van GTST. Dat maakt dat het verhaal vlot geschreven is.

De serie blijkt een waar succes. Duizenden Nederlanders zitten elke dag aan de buis gekluisterd. Isa en Antonie worden in één klap bekend. Hordes meisjes wachten met smart Antonie’s personage Peter Kelder op na de repetities. Die bekendheid had hij niet overzien. Hij weet niet goed wat hij ermee aan moet.

Onzekerheid
Op een podium voelt Antonie zich thuis. Hier kent hij geen schaamte. Al blijkt, tegelijkertijd, dat de acteur ook worstelt met zijn eigen onzekerheden op het toneel. Hij kan niet goed omgaan met kritiek en twijfelt daardoor aan zijn eigen kunnen:

“Zijn emoties wisselen sterk en hij is soms zelfs wat zwaarmoedig en afwezig. Hij is er, maar niet helemaal. Alsof je voor zijn gezicht met je vingers moet knippen om hem erbij te houden. Het valt [de regieassistent] op hoeveel schouderklopjes hij nodig heeft” (p. 29)

Wat opvallend is aan het boek zijn de korte reflectiemomenten van Isa, waarin ze terugkijkt op Antonie’s gedrag en zichzelf afvraagt of ze signalen over het hoofd heeft gezien. Zo schrijft ze over zijn onzekerheid: “Zat er onder die enthousiaste, tomeloos veel energie uitstralende, charismatische man, een veel te onzeker jongetje dat zichzelf overschreeuwde?” (p. 70). In deze korte cursiefjes voel je Isa’s onzekerheid over of ze meer had kunnen doen. Pijnlijk eerlijk en kwetsbaar zet ze haar eigen mijmeringen over haar eigen handelen rondom Antonie’s ziekte op papier. Had ze zijn ziekte eerder kunnen opmerken? Had ze meer hulp moeten inschakelen? Het is een eindeloze zoektocht zonder antwoorden.

Alles of niets
Isa en Antonie beleven in 1997 een intens jaar. Ze stappen in het huwelijksbootje, Isa verschijnt in de Playboy en allebei spelen ze in de bioscoopkraker ‘All Stars.’ Het echte succes van de film volgt later voor Antonie, wanneer hij als zijn personage Hero een hit scoort met het nummer ‘Toen ik je zag.’ Samen toeren ze met een band langs clubs en cafés. Antonie geeft alles tijdens deze optredens. En dan stort hij helemaal in. Hij heeft neerslachtige buien, maar weet zichzelf hier weer uit te halen, voor zolang het duurt.

Maar de neerslachtigheid steekt steeds vaker in al zijn heftigheid de kop op. Aangrijpend zijn de dagboekfragmenten van Antonie, waarin te lezen is wat hij allemaal uitprobeert om maar van de depressieve gevoelens af te komen. Maar de stukjes zijn maar kort. Het is gissen wat er allemaal precies in hem omging. We kennen het verhaal alleen vanuit Isa’s kant.

De acteur doet alles in het extreme: het is alles of niets. Of hij komt zijn bed niet uit. Of hij stort zich weer volledig in een nieuw project. Het verhaal vanuit Isa’s perspectief is hartverscheurend. Hulpeloos staat ze aan de zijkant toe te kijken naar haar man die steeds verder wegzakt. Ze probeert hem te helpen en tegelijkertijd zichzelf en haar kinderen te beschermen. De auteur beschrijft heel duidelijk haar worsteling met deze dubbelrol.

“Hij lacht, maar zijn ogen lachen niet mee; hij praat, maar hij is koud. Hij doet zijn best, dat zie ik wel. Maar toch kan ik het niet aan. Ik word er ook koud van. Ik pantser mezelf door me op mijn werk te storten en leuke dingen te doen. (...) Ik kan niet anders. Anders ga ik eraan onderdoor. Ik parkeer mijn ongeluk, verstop mijn verdriet en probeer de woede en de onmacht om te buigen naar een neutrale, houdbare situatie” (p. 196).

Antonie verbergt zijn somberheid voor de buitenwereld. Ook Isa draagt een masker. Ze probeert de boel draaiende te houden en aan de buitenkant niets te laten merken. Het is dan ook onthutsend om te lezen hoe lang Antonie en Isa dit geheim verborgen hebben weten te houden. Maar uiteindelijk valt ook het masker van Isa af.

Diagnose
Isa roept de hulp in van een psycholoog en uiteindelijk psychiater. Ook al wil Antonie dat zelf niet. Pas laat in het boek kom je te weten wat er nu echt met Antonie aan de hand is. Hij wordt gediagnosticeerd met - wat we nu noemen - een bipolaire stoornis, met manische en depressieve periodes. In zijn manische periodes gaat Antonie de deur uit, denkt hij dat hij de wereld aankan en is te veel met zichzelf bezig. Hij vergeet dingen en houdt te weinig rekening met Isa en de kinderen. In depressieve periodes ligt Antonie uitgeput in bed, somber en energieloos. Een goede behandeling blijft uit. De depressieve periodes nemen toe en langzaamaan valt het gezin uit elkaar. Dan is het zover: Isa vindt een briefje op tafel en weet genoeg.

Conclusie
Het boek ‘Toen ik je zag’ is een indringende biografie over Isa’s kijk op Antonie’s worsteling met zijn depressiviteit, maar ook een ode aan de man van wie ze zielsveel hield. De schrijfster geeft een intiem kijkje in hun bekende bestaan en onthult hartverscheurende gebeurtenissen waarin Antonie steeds verder ‘wegdrijft’ van zijn gezin. Ook proef je in alles wat je leest de liefde tussen Isa en Antonie. Het boek is geschreven vanuit het oogpunt van Isa. Het perspectief vanuit Antonie, en de ziekte, mist helaas. Wat er precies in Antonie’s hoofd omgaat, weten we niet. Daar worstelt ook Hoes mee. Aan de andere kant is Isa’s perspectief waardevol voor mensen van wie de partner overleden is aan zelfdoding. Haar reflectiemomenten met telkens de vraag of ze anders had kunnen handelen, zijn hartbrekend en laten zien met welke vragen nabestaanden nog steeds tot op de dag van vandaag worstelen.

Recent is ook het boek ‘Toen ik je zag’ verfilmd met Noortje Herlaar en Egbert-Jan Weeber in de hoofdrol.