Tussen mens en machine
Ian McEwan werd geboren in de Engelse garnizoensplaats Aldershot en bracht zijn jeugd door in Singapore en Tripoli. Toen hij elf jaar was stuurden zijn ouders hem naar een kostschool in Engeland. Na zijn kostschool had hij een aantal baantjes en studeerde aan Sussex University waarna hij vervolgens als eerste de studie Creative Writing aan de University of East Anglia met succes afrondde.
In 1975 werd hij in een klap beroemd met zijn verhalenbundel De laatste dag. Sindsdien schreef hij novellen, toneelteksten, verhalen, een kinderboek, filmscripts en vele romans. Zijn vroegere werk is voornamelijk sinister en de duistere kant van de mens is vaak het onderwerp. Met Child in time (1987) kwam daar verandering in en werd hij realistischer en milder. Atonement (2001) was een hoogtepunt in zijn oeuvre.
McEwan is geïnteresseerd in geschiedenis en politiek en de invloed van maatschappelijke verschijnselen op mensen en hun onderlinge relaties. Kenmerkend voor zijn werk is dat hij dit doet door zijn hoofdpersonen voor (ethische) dilemma’s te plaatsen, zonder daarbij als schrijver een moreel standpunt in te nemen.
Samenvatting
Het verhaal van zijn nieuwe roman, Machines zoals ik, speelt zich af in het Groot-Brittannië van 1982. Maar we bevinden ons in een alternatieve wereld waarin Engeland de Falklandoorlog heeft verloren, De Beatles nog bestaan, de techniek een stuk verder ontwikkeld is dan in onze tijd zodat zelfrijdende auto’s normaal zijn en onrust heerst vanwege de hoge werkeloosheid. Aan de andere kant zijn er overeenkomsten met onze tijd (blz. 42):
“De sociale geschiedenis was overgenomen door een academische beweging die bekend stond als ‘de theorie’ ……ouderwetse verhalende stof over het verleden was niet langer relevant. Het was niet langer gepast om ervan uit te gaan dat er in het verleden ook maar iets was gebeurd. We konden ons alleen verdiepen in historische documenten en de wisselende wetenschappelijke benaderingen hiervan, en onze eigen verschuivende verhouding tot deze benaderingen, die allemaal werden bepaald door de ideologische context, door de betrekkingen met macht en rijkdom, met ras, klasse, geslacht en seksuele geaardheid.”
Tegen deze achtergrond maken we kennis met Charlie (de alwetende verteller) die een klein appartement bewoont in Noord-Clapham, Londen en terugblikt op zijn leven.
Charlie is verliefd op Miranda en ziet door de aankoop van robot Adam een gelegenheid haar voor zich te winnen. Hij stelt voor dat ze elk los van elkaar een deel van Adams persoonlijke software programmeren en zo wordt Adam hun gezamenlijke experiment (blz. 7):
“de eerste stap naar de vervulling van een aloude droom, het begin van de lange les die we onszelf zouden gaan leren dat wij nog zo ingewikkeld mochten zijn, nog zo gebrekkig en moeilijk te beschrijven in zelfs onze eenvoudigste handelingen en hoedanigheden, maar dat we dan toch nagemaakt en verbeterd konden worden. En als jongeman was ik daarbij, als geestdriftige early adopter in die kille dageraad.
Dit is het begin van een driehoeksverhouding tussen mens en machine die aanvankelijk start als een ‘happy family’: Adam weet de beurshandel van Charlie tot een succes te maken waardoor diens geldproblemen tot het verleden behoren en Adam zegt verliefd te zijn op Miranda en schrijft Haiku’s om deze liefde tot uiting te brengen. Maar Adam weet alles van Miranda’s geheim en als Charlie de uitknop in Adams nek wil gebruiken, grijpt die zijn arm en breekt zijn hand….
Door de ervaringen van Charlie wordt je geconfronteerd met vragen over wat het betekent om mens te zijn. Wat onderscheidt de mens van een (intelligente)machine? Hoe beïnvloedt Kunstmatige Intelligentie ons dagelijks leven? Welke invloed heeft KI op onze (intieme) relaties? Heeft Kunstmatige Intelligentie een persoonlijkheid? Kan KI onze persoonlijkheid, onze identiteit als mens beïnvloeden?
Het oordeel
Het verhaal is goed opgebouwd en begint veelbelovend. Het is een soort ‘familiedrama met Androïde’ en sommige scenes zijn hilarisch. Wat het voor mij bijzonder maakt is dat er door het hele boek een soort ambiguïteit tussen mens en machine wordt gecreëerd. Zo wordt Adam ‘leven in geblazen’ en heeft Charlie het over situaties ‘waarin ik onvoldoende data heb’. Door zo te spelen met de grens tussen mens en machine wordt deze op sommige momenten onduidelijk, vaag en is zelfs beide voor heel even mogelijk. Dat heeft de schrijver bijzonder knap gedaan, geeft het verhaal een extra laag en zet je aan het denken.
De alternatieve geschiedenis, die McEwan heeft geschreven vind ik minder geslaagd. Hoewel de alternatieve feiten duidelijk herkenbaar zijn, leidt het tijdens het lezen tot verwarring omdat sommige wel en andere totaal niet belangrijk zijn voor het verloop van het verhaal. Terwijl het feit dat die alternatieve werkelijkheid zo dicht tegen de huidige aanligt, soms doet vergeten dat het verhaal in een alternatief verleden speelt.
Ik heb erg genoten van deze anti-sciencefiction what-if-story, maar het vormt te weinig één geheel en daarmee blijft Boetekleed voor mij op eenzame hoogte staan.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Miranda
Gesponsord
Een diepgravend onderzoek naar de meest mysterieuze politieke moord van de 20e eeuw, die op de Amerikaanse president John F. Kennedy.
Een indringend verhaal op het scherp van de snede, vanuit de belevingswereld van de strafrechtadvocate die als slachtoffer moet strijden voor een eerlijke behandeling onder het recht waar ze altijd in heeft geloofd.
Hetzelfde boek lezen brengt mensen samen: je hebt direct iets om over te praten! Daarom lezen we in november met heel Nederland 'Joe Speedboot' van Tommy Wieringa. Je haalt het boek gratis op bij je bibliotheek.
'Bevreemdend, mysterieus en ongelofelijk. Esther Gerritsen maakt het onbereikbare perspectief herkenbaar.' – Jury Boekenbon Literatuurprijs 2024 over Gebied 19
Nieuwe, prachtige roman van dé literaire stem uit Ierland, Sally Rooney.
Dog Man is terug met een spannend nieuw avontuur! Een stinkdier zorgt voor een groot drama: Dog Man ruikt verschrikkelijk
Een radicaal eerlijk en aangrijpend onderzoek van een dochter die niet alleen de moeizame relatie met haar moeder probeert te begrijpen, maar ook de verstoorde relatie tot haar eigen lichaam.
Speurend naar eeuwenoude ruïnes en kastelen, objecten en kunstwerken, reisroutes en slagvelden slalomt Bart Van Loo door de Lage Landen.
Een nieuwe Baantjer is altijd een goed cadeau! Op een voorjaarsochtend wordt het lichaam van Ron Doomerik aangetroffen in zijn appartement aan de Amsterdamse Houtkade. Er steekt een mes in zijn rug.
Een magische reis naar Fantasia is een nieuwe versie van het avontuur Lang Leve Fantasia van Geronimo Stilton met extra veel avontuur en veel meer illustraties. Superdikke editie met 3D-beeld, geuren en vele andere extra's!
Een betoverend cadeauboek, met linnen omslag, poëtisch vertaald door Imme Dros.
De manga over een avontuurlijke eenhoorn voor 9+. Unico's liefde heeft Venus en haar handlanger Byron wakker gemaakt, die hen allebei willen vernietigen!
De uiterwaarden, de laatste Nederlandse wildernis. Een schitterend halfland van angst en hoop, ingeklemd tussen hoge dijken, waar alles permanent verandert en niets is wat het lijkt.
Meester Jesper gaat op schoolkamp met de kinderen uit groep 8. De directeur, mevrouw Azijnvijver, heeft één strenge eis: geen telefoons mee op kamp.
Meester Mark verzamelde de allerleukte taalfoutjes en kinderlogica over feesten en feestjes: van verjaardag tot kerst, en van sint tot de geboorte van een baby.
Op zoek naar avontuur en de waarheid over haar moeder, wordt Cato meegesleurd op een gevaarlijke reis door tijd en herinneringen - Gouden Griffel-winnaar in een luxe uitgave!
Een zeer vooraanstaand forensisch antropoloog claimt dat in het kunstwerk gebruik is gemaakt van een menselijk bot.
Diep verscholen in de Appalachen ligt de McAlpine Lodge, waar Will en Sara hun huwelijksreis doorbrengen. Het resort is een afgelegen paradijs op aarde, behalve dan dat iedereen er liegt.
Het langverwachte vervolg op Koninkrijk. Een thriller over verloren zielen, familiebanden en dodelijke loyaliteit.
Vergeet wat je weet over het continent Afrika. Zeinab Badawi duikt in het verleden van haar geboortecontinent, de geboorteplek van de mensheid.
Waar we onze kinderen in de fysieke wereld steeds meer overbeschermen, laten we hen in de digitale wereld vogelvrij – met desastreuze gevolgen voor hun mentale welzijn.
In dit derde deel van 'De memoires van Abel Sikkink' zien we Parijs en het grillige Europa van de tweede helft van de negentiende eeuw.
De ineenstorting van welvaartsstaten, supercyclonen, megadroogtes, extreemrechts extremisme, ongebreidelde virussen, energietekorten, cyberaanvallen: de mensheid beweegt zich richting een tijdperk van permanente crisis.
Dit boek wijst de weg naar een energieker leven. Je wakkert het vuur in je leven weer aan!
