Moordenares van haar kinderen of slachtoffer van een systeem?
Dordrecht, eind negentiende eeuw. Naast welvaart is er sprake van diepe armoede. Elisabeth groeit op in armoedige omstandigheden. Met haar ouders en broer Jacob woont ze in een krot aan de Kromme Elleboog, een steegje in de binnenstad. Moeder is kantklosser en vader werkt in de houtzagerij. Met haar moeder heeft ze een goede band; ze leert haar dochter al vroeg om te gaan met tule, zijde en kantkloskussens. Elisabeth bewondert haar moeder enorm, vooral om haar doorzettingsvermogen en geduld. Vader is een keiharde bullebak, en moeder en dochter zien elke avond met angst zijn thuiskomst tegemoet.
'Als ik op een stoel klom en met mijn hoofd op mijn armen naar de straat keek, was het alsof mijn lichaam zich in tweeën splitste: ik luisterde naar de voetstappen op straat, of ik vader hoorde aankomen – en ik luisterde naar moeders heen en weer lopen, hoe ze probeerde gewoon te doen en ik hoorde hoe ze de tafel schoonveegde, telkens weer, telkens weer, zodat er geen enkel draadje, geen stofje meer zou liggen als hij binnenkwam.'
De hoofdstukken in het boek wisselen steeds tussen dat verleden, waarin Elisabeth opgroeide, en haar volwassen leven waarin heel veel is misgegaan. Haar echtgenoot Julius, die aanvankelijk nog wel op haar gesteld is, doet na enige tijd niet onder voor haar vader. Elisabeth heeft twee zoontjes: Jozef, met wie ze weinig op heeft omdat hij op haar vader lijkt, en Jan, die ze adoreert. Ze krijgt ook twee dochtertjes, maar beiden sterven direct na de geboorte. Elisabeth wordt gevangen genomen, omdat ze ervan verdacht wordt de beide meisjes te hebben omgebracht.
Hiermee begint het schrijnende verhaal van vrouwen in een 'gesticht'. Van jong tot oud, gezond of ziek, allen worden ontdaan van hun waardigheid. De oppassers zijn keihard en waar het kan worden de vrouwen vernederd en ook mishandeld. Er wordt geslagen met sleutels en natte dweilen, vrouwen moeten eten met de handen op de rug gebonden en ga zo maar door.
Els Florijn heeft een studie gemaakt van een aantal boeken uit die tijd, geschreven door vrouwen die een dergelijke behandeling aan den lijve ondervonden hebben. Meestal noodgedwongen uiteraard, zoals Johanna Struten-te Gempt, dochter van een dominee, die in 1889 met een depressie wordt opgenomen. Zij komt uit een ontwikkelde omgeving en heeft het in verhouding tot vrouwen als Elisabeth nog niet eens zo slecht. Zij schrijft erover als ze genezen verklaard is. Maar er is ook een Amerikaanse journaliste, die, uitzonderlijk in die tijd, undercover gaat en daarna over haar schokkende ervaringen publiceert.
De afwisseling van heden en verleden geven het verhaal extra diepte. Soms verklaart het verleden enigszins waarom een vrouw als Elisabeth denkt zoals ze denkt. De vraag of zij inderdaad haar dochtertjes kwaad berokkend heeft, wordt wel beantwoord, maar is lang niet het belangrijkst. De machteloosheid van vrouwen en de ontkenning van enige waardigheid zijn onvoorstelbaar. Van arts tot oppasser en van politieman tot rechter, allen oordelen zonder moeite te doen om de vrouwen te begrijpen.
De schrijfster heeft kans gezien Elisabeth zo vorm te geven dat zij, kritisch en niet berustend, haar verhaal vertelt. Ook voor haar is het bijna onmogelijk om iets aan haar lot te veranderen, al heeft ze haar engelen, waarmee zowel haar dochtertjes als nachtelijke verschijningen bedoeld worden. Een boek dat de lezer niet snel zal vergeten.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Miriam Vaz Dias
Gesponsord
Een indringend verhaal op het scherp van de snede, vanuit de belevingswereld van de strafrechtadvocate die als slachtoffer moet strijden voor een eerlijke behandeling onder het recht waar ze altijd in heeft geloofd.
Hetzelfde boek lezen brengt mensen samen: je hebt direct iets om over te praten! Daarom lezen we in november met heel Nederland 'Joe Speedboot' van Tommy Wieringa. Je haalt het boek gratis op bij je bibliotheek.
'Bevreemdend, mysterieus en ongelofelijk. Esther Gerritsen maakt het onbereikbare perspectief herkenbaar.' – Jury Boekenbon Literatuurprijs 2024 over Gebied 19
Nieuwe, prachtige roman van dé literaire stem uit Ierland, Sally Rooney.
Dog Man is terug met een spannend nieuw avontuur! Een stinkdier zorgt voor een groot drama: Dog Man ruikt verschrikkelijk
Een radicaal eerlijk en aangrijpend onderzoek van een dochter die niet alleen de moeizame relatie met haar moeder probeert te begrijpen, maar ook de verstoorde relatie tot haar eigen lichaam.
Speurend naar eeuwenoude ruïnes en kastelen, objecten en kunstwerken, reisroutes en slagvelden slalomt Bart Van Loo door de Lage Landen.
Een nieuwe Baantjer is altijd een goed cadeau! Op een voorjaarsochtend wordt het lichaam van Ron Doomerik aangetroffen in zijn appartement aan de Amsterdamse Houtkade. Er steekt een mes in zijn rug.
Een magische reis naar Fantasia is een nieuwe versie van het avontuur Lang Leve Fantasia van Geronimo Stilton met extra veel avontuur en veel meer illustraties. Superdikke editie met 3D-beeld, geuren en vele andere extra's!
Een betoverend cadeauboek, met linnen omslag, poëtisch vertaald door Imme Dros.
De manga over een avontuurlijke eenhoorn voor 9+. Unico's liefde heeft Venus en haar handlanger Byron wakker gemaakt, die hen allebei willen vernietigen!
De uiterwaarden, de laatste Nederlandse wildernis. Een schitterend halfland van angst en hoop, ingeklemd tussen hoge dijken, waar alles permanent verandert en niets is wat het lijkt.
Meester Jesper gaat op schoolkamp met de kinderen uit groep 8. De directeur, mevrouw Azijnvijver, heeft één strenge eis: geen telefoons mee op kamp.
Meester Mark verzamelde de allerleukte taalfoutjes en kinderlogica over feesten en feestjes: van verjaardag tot kerst, en van sint tot de geboorte van een baby.
Op zoek naar avontuur en de waarheid over haar moeder, wordt Cato meegesleurd op een gevaarlijke reis door tijd en herinneringen - Gouden Griffel-winnaar in een luxe uitgave!
Een zeer vooraanstaand forensisch antropoloog claimt dat in het kunstwerk gebruik is gemaakt van een menselijk bot.
Diep verscholen in de Appalachen ligt de McAlpine Lodge, waar Will en Sara hun huwelijksreis doorbrengen. Het resort is een afgelegen paradijs op aarde, behalve dan dat iedereen er liegt.
Het langverwachte vervolg op Koninkrijk. Een thriller over verloren zielen, familiebanden en dodelijke loyaliteit.
Vergeet wat je weet over het continent Afrika. Zeinab Badawi duikt in het verleden van haar geboortecontinent, de geboorteplek van de mensheid.
Waar we onze kinderen in de fysieke wereld steeds meer overbeschermen, laten we hen in de digitale wereld vogelvrij – met desastreuze gevolgen voor hun mentale welzijn.
In dit derde deel van 'De memoires van Abel Sikkink' zien we Parijs en het grillige Europa van de tweede helft van de negentiende eeuw.
De ineenstorting van welvaartsstaten, supercyclonen, megadroogtes, extreemrechts extremisme, ongebreidelde virussen, energietekorten, cyberaanvallen: de mensheid beweegt zich richting een tijdperk van permanente crisis.
Dit boek wijst de weg naar een energieker leven. Je wakkert het vuur in je leven weer aan!
