Rushdie en de actualiteit, een gouden combinatie

Geen magisch realisme bij Salman Rushdie (1947) dit keer, De familie Golden beschrijft de (Amerikaanse) wereld van vandaag. Vanaf het moment dat Barack Obama president wordt tot de verkiezing van Donald Trump in november 2016. In die periode is er veel veranderd. Een citaat van François Truffaut voor in het boek luidt: “La vie a beaucoup plus d’imagination que nous.” Waarmee maar gezegd is dat het leven van nu alle fantasie te boven gaat, daar kan geen magisch realisme tegenop. En dat niet in positieve zin. Egoïsme voert de boventoon, empathie is ver te zoeken.

Wanneer Obama president wordt, is de hypotheekbubbel nog maar net uiteengespat en Isis is nog een Egyptische moedergodin, aldus de schrijver. Juist op die dag komt de familie Golden wonen in een kapitaal pand aan de Gardens in Greenwich Village, New York. Nero Golden is afkomstig uit India, schatrijk en vader van drie volwassen zoons, allen dragen (valse) Romeinse namen. Vader is Nero, de oudste zoon, Petronius, wordt Petya genoemd, de tweede heet Apuleius, Apu en de derde Dionysus, kortweg D. Nero’s vrouw is omgekomen bij een aanslag op een hotel in Mumbai. Eveneens aan de Gardens, een romantisch park, woont René, documentairemaker aan het begin van zijn carrière. Hij weet steeds dichter bij de familie te komen en besluit het leven van de Goldens vast te leggen in een documentaire.

“Ik registreer, maar ben niet echt passief. Ik verander. Mogelijk verzin ik zelfs … Ik ben een camera die schildert.”

De drie jonge mannen zijn niet gelukkig, alle drie lijden ze aan deze tijd, zou je kunnen zeggen. De oudste heeft Asperger en is bang voor de buitenwereld, Apu is kunstenaar, drinkt, gaat uit, maar voelt zich nergens thuis. D Golden heeft een genderprobleem, weet niet wie of wat hij is, of bij wie hij hoort. Angst vult zijn leven. Nero verliest ze alle drie en de vierde zoon, van de veel jongere Vasilisa, met wie hij trouwt en van wie hij eigenlijk geen kind meer wilde, komt te laat om nog iets voor hem te betekenen. Ook het leven van René raakt compleet verstrikt in de Golden familie. Zo langzamerhand wordt steeds meer duidelijk van wat er zich vroeger in India heeft afgespeeld en hoe de materiële welvaart van de Goldens tot stand gekomen is.

Dit mag de rode draad zijn in het verhaal, maar daar laat Rushdie het niet bij. Er is een wirwar van verhaallijnen. En op de achtergrond het verworden van de maatschappij. De opkomst van Trump, door de schrijver de Joker genoemd.

“De Joker krijste zelf in een spiegel, de aanrander die over aanranding krijste, de propagandist die de hele wereld van propaganda beschuldigde, de pestkop die jankte dat hij gepest werd.”

Zijn haren groen, zijn gezicht zo wit als een Ku Klux Klan-kap en een vuurrood geverfde mond. Daarnaast speelt identiteit een rol, wapenbezit en seksuele geaardheid. Kortom, alle problemen van deze tijd komen aan bod. Actueler kan haast niet.

Rushdie beschrijft de personen in zijn roman met gevoel, soms zelfs met liefde. Over de ouders van René:

“ ‘s Avonds zaten ze in plassen geel licht, een boek op schoot, verloren in woorden. Ze leken op een schilderij van Rembrandt, Twee filosofen in meditatie verzonken, en ze waren kostbaarder dan welk schilderij ook.”

De vertalers, Karina van Santen en Martine Vosmaer, hebben prima werk verricht. Ook de beeldspraak is prachtig vertaald.

“Zijn conversatie was een reeks willekeurige bommen die uit de blauwe hemel van zijn gedachten vielen.”

Citaten, boeken en films, ze komen allemaal langs en nodigen uit tot opzoeken en bekijken. De verteller als filmer opvoeren en gebeurtenissen als scènes weergeven, eindigend met Cut, is een vondst. De lezer kijkt mee en weet voortdurend dat dit niet allemaal werkelijkheid hoeft te zijn, want ook de filmer interpreteert…