Een aangrijpende zoektocht van een vader naar zijn zoon
De verwarring is groot voor de lezer van het eerste hoofdstuk van De onderstroom van Hans Münstermann. Waar is hij beland? Toeschouwer is hij bij een executie in het bos van Veenendaal, in 1944. Of eigenlijk, dominee Koopman, een van de slachtoffers, laat weten wat híj ervaart voor het schot, maar vooral ook erna. Hij wordt omringd door hele hordes mensen. Zij zijn van alle tijden en hebben van alles meegemaakt. Hij kent hen niet, het verwart hem. Alhoewel, één gezicht herkent hij meteen, het is de jonge Duitse soldaat die hem neerschoot. Hij, Michael, is zelf ook door een schotwond om het leven gekomen en biedt aan om hem te helpen.
‘U hier?’ vroeg hij. ‘Ja,’ zei ik. We waren allebei met blindheid geslagen. Hij leek haast te knielen. ‘Ja, ik herinner mij die dag.’ Toen wendde hij zijn blik af over het water. ‘Nu weet ik niet wat ik moet zeggen of doen. O, ik schaam mij diep.’ Hij leek ten einde raad. ‘Blijf alstublieft bij me, ga niet weg.’ ‘Ja graag,’ zei ik, ineens blij en ontroerd. We konden nog een uitweg vinden, uit alle schuld en pijn. Misschien.’
De dominee en Michael bevinden zich, na hun dood, in een parallel universum. Ze varen op een groot schip door het Amsterdam van vandaag, dat zich wel achter glas lijkt te bevinden. Voor Koopman een onbegrijpelijke wereld, waarin hij Lyndon B. Johnson tegenkomt, die zich afvraagt of de Vietnamoorlog al afgelopen is, maar ook mensen die zich druk maken over het feit dat ze geen Wifi-bereik hebben. Het geeft het verhaal een zekere lichtheid en het is ook geestig soms. Als Paul, de zoon naar wie Koopman op zoek is, niet gevonden wordt, vraagt Koopman aan een (voormalig) opvarende van de Titanic, of hij hem soms gezien heeft.
De donkere kant, over wat aan de executie voorafging, is af en toe erg beknopt. Dat kan een functie hebben, zoals wanneer het om een briefje gaat, dat Koopman en zijn vrouw ontvangen van een joodse vriendin. Er is slechts één regel overgebleven, maar die spreekt dan ook boekdelen.
‘Kan ik een tijdje bij jullie logeren, ik verkeer in grote nood.’ Esther.
Als een soort deus ex machina verschijnt Zwaan op de boot, zijn vrouw, als negentigjarige. Het is aandoenlijk, maar tegelijk doet het wat kunstmatig aan. Het is té toevallig. Zij vertelt hem het verhaal van zijn zoon, die in 1975 vanuit Amerika de oceaan wilde oversteken met een piepklein zeilbootje, als conceptueel kunstwerk. Het lijkt wel los te staan van Koopmans geschiedenis, maar niets is minder waar.
Met De Onderstroom wil Hans Münstermann namelijk een ode brengen aan Bastiaan Jan Ader, een dominee en vooraanstaand verzetsman uit Groningen en aan diens zoon, de hier niet altijd voldoende gewaardeerde kunstenaar Bas Jan Ader. Münstermann gaf zijn hoofdpersonen andere namen, daarmee wilde hij voldoende afstand scheppen tot zijn onderwerp, zodat hij meer vrijheid had om zijn eigen bijzondere verhaal te bouwen. Het moest beslist geen biografie worden. De schrijver noemt zich schatplichtig aan het boek* dat de domineesvrouw in de oorlog schreef over de familiegeschiedenis. Wie De onderstroom volledig op waarde wil kunnen schatten, zal zelf onderzoek moeten doen naar de geschiedenis die de schrijver inspireerde.
Toch is Münstermann er bijzonder goed in geslaagd een extra laag aan te brengen boven het oorspronkelijke verhaal. De ontreddering van de hoofdpersoon in de wereld van de doden maakt zich onherroepelijk ook meester van de lezer. In korte hoofdstukken en heldere taal worden ons op een originele manier onvoorstelbare werelden gepresenteerd. Niet alleen die van na de dood, maar ook die van de Tweede Wereldoorlog.
* Helaas is het boek van mevrouw J.A. Ader-Appels (Een Groninger pastorie in den storm) alleen nog af en toe tweedehands verkrijgbaar. Het vormt een prachtige “onderlaag” bij deze geslaagde roman.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Miriam Vaz Dias
Gesponsord
Wanneer zijn ploeg vastloopt door een reusachtig bot, gaat Boer Boris samen met Berend en Sam op onderzoek uit. Van welk dier zou dit bot kunnen zijn? Een cavia? Een marmot?
Marie zit op de beste school van de wereld met de allerliefste juf. Als haar klas uitgenodigd wordt om een week te ruilen met een andere klas, logeert Marie zelfs in een villa met zwembad en paarden.
De TikToks die geheimen van leerlingen én docenten onthullen, zijn enorm populair op Lauries school. Maar is het wel echt ongeluk als een meisje uit een van de sappigste TikToks om het leven komt?
Met zeven sleutels kan een bont gezelschap reizigers de schat van de meedogenloze Roverkoning in handen krijgen, als ze langs de zeven bewakers kunnen komen.
Noura leeft met een groot geheim – haar moeder mag absoluut niet ontdekken dat ze bij volle maan in een weerwolf verandert. En dan is er nog dat andere grote geheim ...
Als het afbrokkelende gebouw van Brams middelbare school wordt gesloten, moet hij ergens anders heen dan zijn beste vriend, Theo Thorbecke. Kunnen ze de school nog redden?
De kikkertjes maken weer met veel plezier en humor hun stripboeken. Met hun opbrengsten kunnen ze snoep kopen. Of kunnen ze het beter samen aan iets anders besteden?
Waakgorgel Jukko vertelt de Waakgorgeltjes-in-Opleiding en Melle dat er boven de poolcirkel een groot leger Brutelaars oprukt. De verdedigende Gorgels vallen allemaal in slaap.
Drie tieners bekennen de moord op Mirza. Alle drie hebben ze een motief, maar slechts een van hen is de dader. Wie viel Mirza aan op het feest? Wie is de mystery guest?
Er is een landelijke internetstoring en nu kunnen Quinn en Aaron geen huiswerk maken. Ze moeten een voldoende halen, anders moeten ze stoppen met hun videokanaal.
Een ode aan de allesoverstijgende kracht van vrouwenvriendschap en een intiem portret dat een nooit eerder getoonde kant van Marilyn Monroe laat zien.
Als haar vader haar herinneringen vertelt die niet rijmen met de geschiedenis zoals zij die kent, gaat Olga twijfelen over haar achtergrond.
Dit is het sensationele verslag van hoe Red Bull luidruchtig de Formule 1-wereld instapte en steeds succesvoller werd om uiteindelijk de sport te domineren met Max Verstappen.
Twee advocaten, de een wit, de ander zwart, proberen hun ten onrechte beschuldigde zwarte verdachte van de doodstraf te redden.
Tijdens een roerige debatavond aan de universiteit in Kiev verklaart Dani's jeugdvriend Pavel dat het socialisme dood is. Wanneer Pavel vervolgens verdwijnt, gaat Dani naar hem op zoek.
Journalist Gina deed jarenlang verslag van oorlogen over de hele wereld, maar sinds kort is ze correspondent in Rome. Na een zwoele zomeravond belandt ze in bed met haar jeugdvriend Okke.
Wanneer Poppy anonieme brieven ontvangt, betrokken is bij een ongeval en verrast wordt door een groot geldbedrag, wordt haar veerkracht zwaar op de proef gesteld.
Schrijfster Keet ontdekt dat de eigenaresse van een sjofele strandtent waar ze graag komt, illegaal onderdak biedt aan een groepje jongeren.
Bruce Cable, de extravagante boekhandelaar die zijn winkel bestiert op Camino Island, en de groep schrijvers die hij om zich heen heeft verzameld staan voor een nieuwe uitdaging.
Tanya, een Britse exchange student, komt een jaar lang in het gezin van Natalie en Matt wonen in hun luxe huis in Los Angeles. Ze begint steeds meer te lijken op hun overleden dochter Anabel.
Wanneer haar buurvrouw Kira dood wordt aangetroffen denkt iedereen aan zelfmoord. Maar Nancy is ervan overtuigd dat er kwade opzet is.
Amsterdam, 1824. In de kinderkolonie heerst een hard regime van tucht en discipline. Samen maken Karel en Lize een plan: proberen te ontsnappen uit Veenhuizen ...
Cornelisse en Wertheim selecteerden de mooiste en indrukwekkendste verhalen uit 12,5 jaar Echt gebeurd. Ook op papier beklijven deze verhalen. Een feest om te lezen!
Het team is een oude sekte op het spoor als plotseling de cold case roodgloeiend wordt: een jonge vrouw is sinds een paar dagen spoorloos verdwenen...
Pim Franssen beschrijft zijn reis vol beproevingen van twee jaar en twee dagen door 26 Afrikaanse landen in een oude Land Cruiser.
Over vergeving, spijt hebben van altijd maar doorgaan, het plezier van simpel leven en de kracht die schuilt in gewoon geluk.
Op Ivy's safari’s worden dieren alleen gefotografeerd. Ze stuit daarbij op verzet van de andere witte jagers, maar ze zet vastberaden door.
De zeventigjarige Cecilia kijkt ernaar uit de zomer ongestoord aan de kust door te brengen. Dit plan wordt echter verstoord als ze een onverwachte gast aantreft.
Met zijn kenmerkende opgerolde sokken, zijn taaiheid en wilskracht hoort Søren Lerby bij de absolute boegbeelden van het voetbal.
Als de jonge Ned Maddstone zich na een uit de hand gelopen grap op school plots in een streng bewaakte gevangenis bevindt, ziet de toekomst er veel minder rooskleurig uit.
Als je het lastig vindt om je gewoontes te veranderen, ligt dat niet aan jou. Slechte gewoontes blijf je herhalen, omdat je de verkeerde methode gebruikt.
Miljardair Georg zoekt hulp bij zijn vriend Joe Carling, voor zijn spoorloos verdwenen kleinzoon en enige erfgenaam. Iemand heeft er baat bij heeft als Filip nooit gevonden wordt …
Dumoulin wordt geconfronteerd met plekken waar nederlagen, crashes en rivalen een voedingsbodem bleken voor twijfels, frustraties en onzekerheden.
Het jaar van Gwen van Poorten varieerde van paddoceremonies tot botox, van met je partner naar Burning Man en je daar verloven tot het verbreken van die verloving.
Qmusic-dj en brandweerman Tom geeft aan de hand van heftige, verdrietige, leuke en soms idiote verhalen een eerlijk en inzichtelijk beeld van het leven van een brandweerman.
