Biafra zoals het was, niet zoals wij het ons voorstellen

Chimamanda Ngozi Adichie is geboren in 1977 in Nigeria, in een betrekkelijk rustige periode in een door oorlogen geteisterd land. In 1960 verklaarde het zich onafhankelijk van Groot- Brittannië, waarna de Haussa en de Igbo in een conflict terecht kwamen, dat vooral veel Igbo het leven kostte. De voornamelijk christelijke Igbo trokken zich terug in het zuidoostelijk deel van het land, Biafra, en verklaarden het onafhankelijk. Een halve gele zon speelt zich af in de zestiger jaren.

We worden meegenomen naar een Nigeria waarvan de meesten van ons het leven nauwelijks kennen. Een welvarend gezin in Lagos, de hoofdstad van het land. Vader Chief Ozobia heeft een vrouw en twee (tweeling-)dochters, een groot bedrijf en een huis met zwembad. Zijn wereld ziet er rooskleurig uit, zeker als hij Olanna ertoe kan brengen in te gaan op de avances van de minister van Defensie. Maar deze Olanna is een zelfstandige jonge vrouw die, in tegenstelling tot haar omgeving, zeer sociaal bewogen is. Ze behandelt anderen, ook het personeel, met respect. Zij kiest ervoor om naar Nsukka in het zuiden te gaan, waar ze op de universiteit wil gaan werken en samen wil gaan wonen met Odenigbo, die daar professor is. In zijn huis komen elke avond vrienden en collega’s bijeen die discussiëren over de toestanden in hun land en revolutionaire gevoelens delen.

Ugwu is nog maar twaalf of dertien jaar als hij, een eenvoudige dorpsjongen, huisbediende wordt in het huis van professor Odenigbo. De Meester, zoals Ugwu hem noemt, is een fijne baas voor hem. Hij stimuleert hem om veel te lezen en zich te ontwikkelen, hij vertrouwt hem zijn hele huishouden toe. Ugwu leert snel en is Odenigbo en Olanna zeer toegewijd.

Richard Churchill, een blanke Engelsman, is in Nigeria om een studie te maken van opgegraven bronzen voorwerpen, gemaakt door de Igbo. Hij ontmoet Kainene, de tweelingzus van Olanna. Hij raakt niet alleen verknocht aan Kainene, die zich nooit helemaal aan hem lijkt te geven, maar ook aan het land. Als de afscheiding een feit is, wordt hij zelfs Biafraan. Voor de Biafranen is hij een blanke uit Engeland, een vijand dus. Echter, als blijkt dat hij Igbo spreekt, kan hij toch mensen overtuigen van zijn oprechtheid. De achteloosheid van een Amerikaanse journalist met wie hij een kamp bezoekt, raakt hem dan ook diep.

Het verhaal komt tot ons vanuit het perspectief van Olanna, Ugwu en Richard in elkaar afwisselende hoofdstukken. Hun levens raken elkaar op een heel intense manier. Vooral Ugwu die met alles wat in hem is, zorgt voor Olanna, haar man en later ook voor Baby, hun dochter. Het is zijn eer om de heerlijkste gerechten klaar te maken, zijn Meester en de vrienden te verwennen en te beschermen. Als de moeder van Meester komt logeren en het koken van hem overneemt, is hij diep gekwetst. Misschien is ze niet de heks die hij in haar ziet, een intrigante is ze zeker.

Als de oorlog tussen Biafra en Nigeria uitbreekt, vlucht het gezin voor de gevechten uit naar veiliger oorden . Van welvaart is geen sprake meer. Ugwu is meer gezinslid dan bediende geworden. De ouders van Olanna wijken uit naar het veilige Engeland, een ander deel van haar familie, nog traditioneel levend in minder welvarende omstandigheden, ondergaat de oorlog in alle hevigheid. Niemand ontkomt in het Biafra van die tijd aan de vreselijke hongersnood en de ongelijke strijd tussen regeringsleger en opstandelingen. Ook Olanna, Kainene en hun familie en vrienden worden er het slachtoffer van.

Chimamanda Ngozi Ardichie gaat in 1996 studeren in de Verenigd Staten, waar zij tot de ontdekking komt dat het beeld dat de rest van de wereld van Afrika heeft, zeer onvolledig is. Zij tilt de sluier op, waaronder een Afrika schuilgaat, dat wij hier in het westen nog maar zelden hebben kunnen aanschouwen. Oorlog en honger, dat weten we. Maar Afrika is meer dan dat. Door haar eigen leven als uitgangspunt te nemen, weet ze de lezer te tonen dat er een middenklasse bestaat, er mensen zijn die studeren aan universiteiten en dat er steden zijn, musea, schrijvers en wetenschappers. Haar stijl is helder, met veel dialoog, dat laatste maakt nog duidelijker dat menselijk gevoel en handelen universeel zijn.

Een halve gele zon biedt een unieke kijk op een verscheurd Afrikaans land, in de steek gelaten door de wereld. Hoe goed zou het zijn, als een ieder, die begaan is met het lot van Afrika, dit boek zou lezen.