Het raadsel Elena Ferrante blijft onopgelost…

Elena Ferrante heeft al jaren een plaats op de bestsellerlijsten in Italië, de VS, Frankrijk en Engeland, maar zeker ook in België en Nederland is ze een gewild auteur. Het zou dan ook niet vreemd zijn, als we haar regelmatig in praatprogramma’s of op foto’s in literaire bladen zouden tegenkomen. Niets is echter minder waar. De schrijfster koos ervoor om zelf buiten beeld te blijven. Des te meer is er óver haar persoon geschreven en gespeculeerd. Wie is zij* (of hij wellicht)?

Frantumaglia is bedoeld als kennismaking met de vrouw achter het pseudoniem.  Al in 2003 besloten haar uitgevers en Elena Ferrante zelf dat het goed zou zijn een tipje van de sluier op te lichten. Niet over haar privéleven, maar wel hoe zij zich verhoudt tot haar boeken en de wereld die ze beschrijft. 

Ferrante heeft altijd geweigerd om met journalisten te spreken, ze heeft wel gecorrespondeerd met hen en vele vragen schriftelijk of via e-mail beantwoord. La Repubblica, The New York Times, El País en vele andere waren nieuwsgierig naar haar verhaal.  De ondertitel van Frantumaglia is Een geschreven leven en dat is terecht. Uit de antwoorden die zij geeft op de vragen van de interviewers ontstaat een beeld van de schrijfster, dat toch onherroepelijk doet denken aan de Elena van de Geniale vriendin. Uiteraard wordt er vaak gevraagd naar de reden van haar onzichtbaarheid voor het publiek. Onveranderlijk luidt het antwoord dat boeken die verschenen zijn, de schrijver niet meer nodig hebben. Ze staan op zichzelf en het is aan de lezer om te bepalen hoe hij het boek en de schrijver ervaart. 

Door middel van scènes uit de diverse boeken en ook fragmenten die de boeken nooit gehaald hebben, ontstaat een beeld van een zelfstandige vrouw, die een moeizame verhouding had met haar moeder, die veel mooier was dan zij, in haar ogen. De verhouding tussen vrouwen onderling, vriendschappen, zussen, moeders en dochters vormen het belangrijkste thema. In een niet verschenen fragment dat zij schreef voor Kwellende liefde, betreft het haar verhouding tot haar jongere zusje, dat ze eigenlijk haat omdat ze altijd het spel verstoort.

‘Was ik niet hoe dan ook schuldig, schuldig door woorden bedacht om een dodelijke valstrik te zetten? Ja, maar wie had me schuldig gemaakt? Zij, dat kleine kind. En hoe? Met dat opdringerige gedrag van haar. Dus zij was de schuldige voor ik het werd? Nee, maar ze was niet onschuldig. Wat ze had moeten doen om dat wel te zijn, was zichzelf van het spel uitsluiten, het bondgenootschap tussen mij en dat andere zusje niet verstoren, elders bestaan, of helemaal niet? Ja natuurlijk!’

De interviews zijn niet altijd even interessant, het zijn er nogal wat en de vragen over haar identiteit zijn te overvloedig aanwezig. Sommige springen er echter uit, gaan dieper, zoals dat met Nicola Lagioia, zelf ook een gevierd schrijver in Italië en samen met Ferrante genomineerd voor een prestigieuze literaire prijs. In dit interview schetst zij een beeld van de verhoudingen in de Napolitaanse wijk waarin de Geniale vriendin zich afspeelt. Hoe er strijd kan zijn tussen families, generaties lang en niemand die er ooit toe komt vrede te sluiten. Zeven romans zijn er inmiddels verschenen van Elena Ferrante, of eigenlijk, stelt zijzelf, zijn het er maar vier. In 1992 verscheen haar eerste boek, Kwellende liefde, tien jaar later volgde Dagen van verlating. De Geniale vriendin en de drie daarop volgende delen, ook wel De Napolitaanse romans genoemd, vormen vanuit haar gezichtspunt één boek. Deze tetralogie verscheen tussen 2011 en 2014 en is inmiddels als serie op de televisie uitgebracht.

Wie denkt het raadsel Elena Ferrante opgelost te krijgen in Frantumaglia, komt bedrogen uit. Want wat heb je eigenlijk gelezen? De interviews zijn echt verschenen, maar wie Ferrante is, dat weten we nog steeds niet zeker.