Dramatische zoektocht naar een Oost-Europees Joods verleden
De naam Safran Foer is overal ter wereld een begrip, zij het dat we hem kennen van Jonathan, de tweede zoon van Esther Safran Foer. Hij schreef Alles is verlicht, een debuut dat nog steeds klinkt als een klok en in vele talen vertaald is. Het beschreven onderwerp in beide boeken is nauw verwant en toch kon het verschil niet groter zijn. Het nu verschenen Ik wil je laten weten dat we er nog zijn van Esther, vertaald door Robert Neugarten, vertelt wat er werkelijk gebeurd is in het Oekraïne in de jaren voor én tijdens de Tweede Wereldoorlog met de enorme joodse gemeenschap daar. Je zou willen dat het verzonnen was, maar helaas, niets is minder waar. Het is allemaal gebeurd. Zelfs wie veel over de Jodenvervolging gelezen heeft, zal hierdoor geschokt zijn. Zoon Jonathan heeft de schaarse gegevens die hij had, verwerkt in een roman.
Esther werd geboren in 1946, wanneer in dat jaar en waar is het eerste raadsel waar zij mee opgroeit. Er is een geboorteakte die 8 september vermeldt, maar haar moeder feliciteerde haar altijd op 17 maart. Er staat Duitsland op, maar dat is ook onjuist – in de tijd dat Esther geboren werd, zaten haar ouders in een vluchtelingenkamp in Polen. Wellicht een door haar vader gemaakt dwaalspoor, om het verleden niet traceerbaar te maken.
De centrale figuur in Safran Foers zoektocht naar het verleden, is haar moeder. Ethel ontvluchtte haar geboortedorp Kolki, in het westen van de huidige Oekraïne, in 1941. Ze was eenentwintig en vertrok impulsief, ze vluchtte oostwaarts en bij terugkomst bleek haar gehele familie te zijn omgebracht. Ze trouwde in het kamp met Louis Safran, eveneens een alleen achtergeblevene. Hij had naast zijn familie ook zijn eerste vrouw en dochter verloren. In 1949 komt het gezin Safran in de Verenigde Staten aan, waar nog een zoon geboren wordt. Hoewel Louis aanvankelijk succesvol lijkt, is hij toch dermate door de oorlog getekend dat hij het op veertigjarige leeftijd opgeeft en een eind aan zijn leven maakt.
Moeder Ethel kan nauwelijks spreken over haar verleden. Soms komt er een kort beeld naar boven, maar als Esther dan doorvraagt is het antwoord steevast ‘Genug shoyn’. Waarmee ze bedoelt dat ze er niet meer over kwijt wil. Maar Esther wil meer weten en gaat op onderzoek. Ze gebruikt alle middelen die haar ten dienste staan. Informatie van andere overlevenden, internet en zelfs DNA-onderzoek. Het gaat haar dan om de overleden zus en haar naam, maar ook om de Oekraïense familie die haar vader gered heeft door hem te laten onderduiken.
Kern van het boek vormt de zoektocht naar de verdwenen sjtetl, het dorp, waar haar voorouders vandaan kwamen. Trochenbrod, waar geen steen meer van terug te vinden is en naar de plaatsen in de omgeving, zoals Kolki. Esther gaat met zoon Frank op zoek naar sporen. Het drama dat zich toen heeft afgespeeld, heeft nog niets ingeboet aan onmenselijkheid. Ze vinden de gedenktekens op de massagraven, waar Esther familiefoto’s begraaft om zo de familie als het ware weer bij elkaar te brengen. Er waren geen kampen daar, maar de manier waarop dorpen vol mensen uitgemoord werden, is hartverscheurend.
Voor de lezer zijn de familieverbanden niet altijd even duidelijk, al staat er achter in het boek een stamboom afgedrukt. De familiebezoeken in Israël en op andere plaatsen in de wereld, zijn ook niet allemaal even interessant. Maar het zij haar vergeven. Dit verhaal moest verteld worden. En iedereen zou het gelezen moeten hebben.
Esther Safran Foer in een interview in de Volkskrant:
‘Families en kinderen zijn weerbaarder als ze weten dat het leven niet altijd perfect is en dat hun families verschrikkelijke tijden hebben doorgemaakt, maar dat ze die hebben overleefd. Joden geloven enorm in het geheugen, in verhalen die een metafoor vormen voor het overleven, voor de continuïteit van een heel volk. Dat is hoe we kracht en weerbaarheid opbouwen.’
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Miriam Vaz Dias
Gesponsord
Een indringend verhaal op het scherp van de snede, vanuit de belevingswereld van de strafrechtadvocate die als slachtoffer moet strijden voor een eerlijke behandeling onder het recht waar ze altijd in heeft geloofd.
Hetzelfde boek lezen brengt mensen samen: je hebt direct iets om over te praten! Daarom lezen we in november met heel Nederland 'Joe Speedboot' van Tommy Wieringa. Je haalt het boek gratis op bij je bibliotheek.
'Bevreemdend, mysterieus en ongelofelijk. Esther Gerritsen maakt het onbereikbare perspectief herkenbaar.' – Jury Boekenbon Literatuurprijs 2024 over Gebied 19
Nieuwe, prachtige roman van dé literaire stem uit Ierland, Sally Rooney.
Dog Man is terug met een spannend nieuw avontuur! Een stinkdier zorgt voor een groot drama: Dog Man ruikt verschrikkelijk
Een radicaal eerlijk en aangrijpend onderzoek van een dochter die niet alleen de moeizame relatie met haar moeder probeert te begrijpen, maar ook de verstoorde relatie tot haar eigen lichaam.
Speurend naar eeuwenoude ruïnes en kastelen, objecten en kunstwerken, reisroutes en slagvelden slalomt Bart Van Loo door de Lage Landen.
Een nieuwe Baantjer is altijd een goed cadeau! Op een voorjaarsochtend wordt het lichaam van Ron Doomerik aangetroffen in zijn appartement aan de Amsterdamse Houtkade. Er steekt een mes in zijn rug.
Een magische reis naar Fantasia is een nieuwe versie van het avontuur Lang Leve Fantasia van Geronimo Stilton met extra veel avontuur en veel meer illustraties. Superdikke editie met 3D-beeld, geuren en vele andere extra's!
Een betoverend cadeauboek, met linnen omslag, poëtisch vertaald door Imme Dros.
De manga over een avontuurlijke eenhoorn voor 9+. Unico's liefde heeft Venus en haar handlanger Byron wakker gemaakt, die hen allebei willen vernietigen!
De uiterwaarden, de laatste Nederlandse wildernis. Een schitterend halfland van angst en hoop, ingeklemd tussen hoge dijken, waar alles permanent verandert en niets is wat het lijkt.
Meester Jesper gaat op schoolkamp met de kinderen uit groep 8. De directeur, mevrouw Azijnvijver, heeft één strenge eis: geen telefoons mee op kamp.
Meester Mark verzamelde de allerleukte taalfoutjes en kinderlogica over feesten en feestjes: van verjaardag tot kerst, en van sint tot de geboorte van een baby.
Op zoek naar avontuur en de waarheid over haar moeder, wordt Cato meegesleurd op een gevaarlijke reis door tijd en herinneringen - Gouden Griffel-winnaar in een luxe uitgave!
Een zeer vooraanstaand forensisch antropoloog claimt dat in het kunstwerk gebruik is gemaakt van een menselijk bot.
Diep verscholen in de Appalachen ligt de McAlpine Lodge, waar Will en Sara hun huwelijksreis doorbrengen. Het resort is een afgelegen paradijs op aarde, behalve dan dat iedereen er liegt.
Het langverwachte vervolg op Koninkrijk. Een thriller over verloren zielen, familiebanden en dodelijke loyaliteit.
Vergeet wat je weet over het continent Afrika. Zeinab Badawi duikt in het verleden van haar geboortecontinent, de geboorteplek van de mensheid.
Waar we onze kinderen in de fysieke wereld steeds meer overbeschermen, laten we hen in de digitale wereld vogelvrij – met desastreuze gevolgen voor hun mentale welzijn.
In dit derde deel van 'De memoires van Abel Sikkink' zien we Parijs en het grillige Europa van de tweede helft van de negentiende eeuw.
De ineenstorting van welvaartsstaten, supercyclonen, megadroogtes, extreemrechts extremisme, ongebreidelde virussen, energietekorten, cyberaanvallen: de mensheid beweegt zich richting een tijdperk van permanente crisis.
Dit boek wijst de weg naar een energieker leven. Je wakkert het vuur in je leven weer aan!
