Feiten en fictie op fascinerende wijze samengebracht

Het is 1845, in de Achterhoek mislukt de aardappeloogst door een schimmel genaamd roest. Vervolgens breidt de ziekte zich uit tot de rogge. En daarbovenop wordt de rest van de tarwe opgevreten door de muizen. Kortom, de ‘drie plagen van de Achterhoek’ veroorzaken extreme armoede. Honger zorgt voor hoge sterftecijfers.
Abel Sikkink is tien jaar, hij heeft twee oudere zusjes en een jonger broertje. Zijn vader is radmaker, hij heeft een smidse in Winterswijk waar hij wagenwielen maakt. Normaal was dat voldoende om zijn gezin te onderhouden, maar in die periode van rampen, vallen ook zijn verdiensten weg. Samen met nog zo’n honderdvijftig andere Winterswijkers, besluit de familie te emigreren naar Amerika. Kalle, Abels beste vriend, gaat eveneens daarheen met zijn familie.
De reis is samengesteld uit diverse bootreizen. Allereerst per trekschuit naar Rotterdam. Voor Kalle en Abel is dat al een groot avontuur. Kalle is ondernemend, Abel afwachtender, maar met zijn vriend durft hij ook. Van Rotterdam gaat het naar New York met de France. Aan boord vinden ontmoetingen plaats met ervaren en minder ervaren reizigers. Mensen die behulpzaam zijn, maar ook oplichters.
Het laatste deel van de tocht gaat van Buffalo naar Sheboygan, een dorp in Wisconsin, waar de families zich zullen vestigen. Voor het vertrek uit Buffalo wordt verteld dat er een beter, moderner schip klaarligt en dat ze beter daar aan boord kunnen gaan, de Phoenix. En dat wordt de meeste opvarenden fataal. Het nog nieuwe schip blijkt overvol, de minst draagkrachtigen slapen op het dek. Halverwege de reis zinkt het schip. Abel blijft als enige van het gezin Sikkink over. Vader, moeder broertje en zussen overleven het niet. De familie van Kalle redt het wel.
In Sheboygan wordt Abel liefdevol opgenomen in het gezin van Jacob Quintus. Deze man besluit een krant te gaan uitgeven, in het Nederlands, er zijn veel landgenoten in het gebied. Abel gaat naar school en vanaf zijn veertiende jaar gaat hij werken bij de Sheboygan Nieuwsbode. Hij wordt journalist.
Als de jongens een jaar of achttien zijn, trekken ze weg uit Wisconsin. Kalle wordt fotograaf in New York en enige tijd later komt Abel daar ook naar toe. Tot zijn grote verrassing wordt hij aangenomen bij de belangrijkste krant op dat moment, The New York Herald. Alleen al de sollicitatieprocedure maakt het boek de moeite waard. De ontmoeting tussen de wat verlegen Hollandse jongen met de mensen van de Herald is werkelijk kostelijk en onvergetelijk! Jacob Quintus is apetrots op zijn pupil:
‘Onze Abel is aangenomen door James Gordon Bennett! Bij de grootste krant van de Verenigde Staten en de rest van de wereld! De beroemde Bennett! Bennett is niet zo maar iemand, hij is de god van krantenland! Daar kunnen jullie zeker van zijn. ‘
Tegen die tijd ben je als lezer helemaal verslingerd geraakt aan Abel, maar ook aan het leven in het Amerika van de negentiende eeuw. De keuze om de hoofdpersoon journalist te maken is daar mede de oorzaak van. Als rode draad door het verhaal loopt de vraag van Abel, hoe de Phoenix heeft kunnen vergaan, wat er mis gegaan is en ook, waren er twee of drie reddingssloepen aan boord. Wat het historische aspect betreft, is Bert Wagendorp bepaald niet over een nacht ijs gegaan. Phoenix is weliswaar een roman, maar behalve Abel, Kalle en hun medelandverhuizers, zijn de personen en omstandigheden historisch. Het boek bevat dan ook foto’s en tekeningen van personen en situaties die allerminst uit de fantasie van de schrijver ontsproten zijn. De auteur heeft de geschiedenis nauwkeurig bestudeerd, dat bewijzen ook de vele noten en verklaringen, die overigens nergens storend zijn, integendeel, je wilt het liefst alles weten.
Wagendorp is al jaren een voortreffelijk columnist (Volkskrant) en schrijver in de brede zin van het woord. Begonnen als journalist, daarnaast schrijver van een aantal boeken, over sport, politiek en nu over de historie, het kan niet op. Phoenix is een boek dat je niet snel weglegt en gelukkig komen er nog twee delen. Waarin wellicht Abels vragen beantwoord zullen worden. Ik verheug me er nu al op!
Miriam Vaz Dias