De kunst van het vertellen in optima forma

De geniale vriendin (2012) is deel één van het vierluik ‘De Napolitaanse romans’, het coming-of-age-verhaal van de vriendinnen Elena en Lila, verteld vanuit het perspectief van de inmiddels bejaarde Elena. Het vierluik is geschreven door Elena Ferrante, het pseudoniem van een Italiaanse romanschrijver, waarvan al bijna vijfentwintig jaar niemand behalve de uitgever weet wie erachter schuilgaat. Ondanks dat mysterie is ze de meest geroemde Italiaanse romanschrijver van deze tijd. De geniale vriendin bracht het tot de longlist van de Europese Literatuurprijs 2014 en verhaalt over de kinder- en pubertijd van de twee hoofdpersonages.

Elena en Lila groeien op in een Napolitaanse volkswijk in de jaren ‘50-’60 van de vorige eeuw. Het is een wijk met masculiene krachten en de frustratie van onderdrukking door een maffiose familie. Een broeierige leefomgeving met een heldere hiërarchie. In deze van geweld doordrenkte omgeving, sluiten Elena en Lila vriendschap op zesjarige leeftijd. Het wordt een levenslange intense en complexe vriendschap.

Beiden begiftigd met een goed stel hersens, fantaseren ze al snel over een toekomst waarin ze ‘de wijk’ achter zich kunnen laten. Dit doel en hun leergierigheid bindt ze, hoewel de meisjes totaal verschillend zijn. Lila is onverschrokken, weigert zich al jong te confirmeren aan de machtsverhoudingen in de wijk. Ze heeft een verbeten gedrevenheid, moet en zal iedereen op elk vlak overtreffen. Elena is dienstbaar, gedisciplineerd en eveneens gedreven, alleen dan door angst. Angst om net zo te worden als haar manke moeder, angst om te mislukken op school. Lila oefent een magische aantrekkingskracht op haar uit; het lukt Elena niet uit haar buurt te blijven, hoe onzeker ze af en toe ook wordt van Lila’s lelijke woorden of suprematie. Lila leidt, Elena volgt. Lila daagt uit, Elena verlegt haar grenzen. Met hun wedijver houden ze elkaar in evenwicht.

Wanneer Lila van haar ouders na de basisschool niet mag doorleren, verandert er veel. Lila leert het schoenmakersvak van haar vader en ziet haar hoop om los te komen van de wijk vervliegen. Streberig als ze is, weet ze echter ook binnen de haar opgelegde grenzen weer te excelleren. Ze projecteert haar initiële dromen op Elena, die wél door mag leren. Elena gaat naar de middenschool en merkt tot haar verrassing dat Lila haar gemakkelijk bijhoudt door boeken uit de bibliotheek te lezen. Hoe meer kennis Elena echter tot zich neemt, hoe verder ze verwijderd raakt van de mensen met wie ze is opgegroeid.

Als Elena en Lila zich transformeren tot jonge vrouwen, beperkt Lila’s magische aantrekkingskracht zich niet meer alleen tot Elena. Iedereen lijkt zich aangetrokken te voelen tot de onvoorspelbare Lila. De verhoudingen in de wijk komen flink op scherp te staan als Lila het huwelijksaanzoek van een van de maffiosi afslaat en dat van de rijke kruidenierszoon Stefano accepteert. Terwijl Elena’s wereld groter wordt, blijft die van Lila hetzelfde. Het lijkt erop dat Lila haar geluk heeft gevonden, zich heeft neergelegd bij haar lot in de wijk, en dat de wegen van de meisjes zich hier zullen scheiden. Maar Lila komt er op haar huwelijksdag achter dat haar kersverse man haar heeft verraden. Met dit onafgeronde plot en de spanning fysiek voelbaar,  laat Ferrante de lezer achter...

Er zijn momenteel vele fantastische Italiaanse schrijvers, maar er kan er slechts één zo geweldig vertellen en dat is Elena Ferrante. Elk personage is minutieus uitgewerkt; zowel het denken als voelen heeft diepgang. De meisjes groeien werkelijk op voor de ogen van de lezer met alle vraagstukken, dilemma’s en tegenstrijdigheden van dien. De gevoelens zijn puur en kwetsbaar verwoord, waardoor het oprechte verdriet en de angst voelbaar is als er afscheid genomen wordt van een bepaalde fase of als er een nieuwe aanbreekt in hun levens. De negen families in ‘de wijk’ worden door Ferrante zó tot leven gewekt, dat je er als lezer aan het eind van het boek vrienden en vijanden bij hebt. De kunst van het vertellen in optima forma!