Intrigerend stukje VS-geschiedenis

Isabel Allende (1942) behoeft nauwelijks introductie meer. De Chileense journaliste en schrijfster heeft circa 20 werken geschreven (fictie en non-fictie), haar werk is vertaald in 35 talen en er zijn meer dan 65 miljoen exemplaren van haar boeken verkocht. Ze schrijft zowel om lezers te entertainen als te onderwijzen. Zo omvatten haar boeken - behalve veel geschiedenis van haar thuisland - thema’s als de Californische goudkoorts, de Vietnamoorlog, de slavenopstand in Haïti in de 18de eeuw en het feminisme. Allende heeft talloze internationale prijzen gewonnen voor haar boeken.

Na een verrassend uitstapje richting het thrillergenre met Ripper (2014), is Isabel Allende een jaar later terug met een roman die alle grote levensthema’s aanraakt, zoals we van de schrijfster gewend zijn. Net als in Ripper speelt het verhaal van De Japanse minnaar zich in San Francisco af en speelt de relatie tussen de verschillende generaties een grote rol. Stond in Ripper de jeugd centraal, in De Japanse minnaar is dat juist ouderdom.

Hoofdpersoon is de 81-jarige, enigszins excentrieke Alma Belasco die haar memoires opmaakt, daarbij geholpen door haar kleinzoon Seth en haar persoonlijk verzorgster, de Moldavische Irina. Als jong Pools meisje is Alma in 1939 door haar ouders naar een oom en tante in de VS gestuurd om aan de dreigende terreur van de nazi’s te ontsnappen. Ze wordt liefdevol opgenomen in het Joodse gezin met nog twee dochters en een zoon, Nathaniel, de enige die in eerste instantie troost kan bieden wanneer ze huilt om haar achtergebleven ouders en broer. Als haar ouders omkomen, blijft Alma in de VS. Behalve op Nathaniel raakt Alma ook zeer gesteld op Ishimei, de jongste zoon van de Japanse tuinman. Wat hen een leven lang bindt is hun etnische achtergrond en een intense liefde en vriendschap voor elkaar. Het maakt dat de drie een onconventionele relatie met elkaar hebben; Alma trouwt met Nathaniel, terwijl Ishimei haar grote liefde is. Ze delen een geheim met elkaar, dat pas openbaar wordt op het moment dat Alma haar bekentenis doet aan Seth en Irina in het bejaardenhuis. Ook Irina heeft een getroebleerd verleden, dat langzaamaan duidelijk wordt. Beide vrouwen zijn krachtige dames, typerend voor Allendes romans, maar staan op een geheel andere manier in hun kracht.

Behalve deze twee verhaallijnen, speelt de internering van de Japanners in de VS, drie maanden na de aanval op Pearl Harbor in 1941, een grote rol in het boek. Deze internering, volgens de autoriteiten om de kust van de Stille Oceaan te beschermen maar ook de Japanners zelf, die het slachtoffer konden worden van woede onder de Amerikaanse bevolking, moest op humanitaire wijze verlopen. De realiteit is echter dat de Japanners alles kwijt raakten en in een regelrechte hel terechtkwamen. Een periode die lang verborgen bleef in de geschiedenis van de VS, mede doordat de oudere generatie Japanners deze periode verzweeg uit schaamte. In De Japanse minnaar komt Ishimei met zijn familie in één van de tien interneringskampen terecht, een deel dat prachtig, vol empathie en met aandacht voor historische details wordt beschreven door Allende.

De roman gaat behalve over ouderdom in grote mate over identiteit, maatschappelijke (in-)tolerantie, trouw en onvoorwaardelijkheid. De karakters van de hoofdpersonen zijn stuk voor stuk zorgvuldig uitgewerkt, met als grote gemene deler dat ze allemaal op een bepaalde manier een outsider in de maatschappij zijn. Allende blijft een fantastisch storyteller; er is dan ook maar weinig voorstellingsvermogen nodig. De roman leest lekker weg door bloemrijk taalgebruik en korte hoofdstukken. Er wordt gewisseld van heden naar verleden en de verhalen zijn doorspekt met korte brieven van Ishimei aan Alma uit verschillende jaren. Bij het terugkijken op mensenlevens ontkomt Allende echter niet aan nostalgie, die soms neigt naar zoetsappigheid. De roman maakt dan ook, met uitzondering van het deel in het interneringskamp, pas écht indruk vanaf het moment dat Alma haar bekentenis doet die alle geheimen en relaties blootlegt. Een fascinerend einde van een lekker leesbare roman.