Geheim en schaamtevol stuk geschiedenis onthuld

Sana Krasikov (1979, Oekraïne) had tijdens haar onderzoek voor en het schrijven van De terugkeer van Florence niet kunnen vermoeden hoe relevant haar roman zou zijn op het moment van publicatie. Aan de vooravond van de Russische presidentsverkiezingen en met een dreigende tweede Koude Oorlog, laat de historische familiesage De terugkeer van Florence zien wat een totalitair regime voor afgrijselijke invloed heeft op de levens van de gewone mens.

Florence Fein is een eigenzinnige, idealistische jonge vrouw van Russisch-Joodse afkomst, die tijdens de Grote Depressie in 1933 haar school in Brooklyn, Verenigde Staten, verlaat voor Moskou, waar de liefde, een carrière en de onafhankelijkheid lonken. Ze raakt echter al snel verstrikt in de netten van het land en krijgt te maken met vooroordelen en ontberingen. Vastberaden als ze is om haar verblijf in Rusland tot een succes te maken, negeert ze de verzoeken van haar familie om naar huis terug te keren. Zo neemt Florence meerdere beslissingen waarvoor zij, en de mensen om haar heen, uiteindelijk een fikse prijs betalen.

Samen met haar Joodse echtgenoot komt ze schijnbaar ongeschonden door de Tweede Wereldoorlog, waarschijnlijk veiliger van vervolging daar dan waar dan ook. Aan die veiligheid komt echter abrupt een eind wanneer ze samen worden gearresteerd voor contraspionage en hun zoon Julian voor zeven jaar naar een weeshuis verdwijnt.

Jaren later emigreert Julian naar de Verenigde Staten. Door zijn werk in de olie-industrie komt hij nog regelmatig in Rusland. Als hij hoort dat Florence’s KGB-dossier is geopend, wil hij de waarheid achter zijn moeder achterhalen door naar Rusland af te reizen. In het proces stuit hij op een geheim en schaamtevol stuk geschiedenis van de twee rivaliserende landen. Terwijl Julian zijn zoon Leonard probeert te overtuigen om terug naar de Verenigde Staten te komen, probeert Leonard juist rijk te worden in het nieuwe Rusland van Poetin.

De eerste roman van de jonge Krasikov bestrijkt maar liefst decennia, drie generaties en twee continenten, waarin Rusland en Amerika verwikkeld zijn in de eeuwige dans om de macht. Doordat het narratief verschuift tussen Florence in de derde persoon en Julian in de eerste persoon, reis je als lezer tussen het oude en nieuwe Rusland.  De thema’s zijn groot: vriendschap, identiteit, liefde, loyaliteit, vergeving en meer. Ze beschrijft wat het betekent om een held, een patriot, een mens te zijn in oorlogstijd.

Het boek gaat heen en weer tussen compassie, bijtende humor en voelbare angst. Krasikov heeft haar research zorgvuldig gedaan. Het boek van bijna 600 pagina’s is veelomvattend. Het is een liefdesverhaal, maar ook een spionageverhaal én een oorlogsverhaal. Stalin, de Koude Oorlog, de Tweede Wereldoorlog, de goelag, het communisme, Poetin, het Jodendom. Als er iets af te dingen valt op de roman, dan is het dat het misschien wel te veel is voor een boek. Volgens Anthony Marra echter, auteur van De tsaar van liefde en techno, verdient Krasikov met haar schrijfstijl een vergelijking met die van de grote Russische meesters. Het komt dus ook neer op persoonlijke voorkeur voor schrijfstijl.

Sana Krasikov groeide op in zowel Georgië als de Verenigde Staten. Haar debuut was een collectie korte verhalen over de levens van Russische en Georgische immigranten die zich na het ineen klappen van de Sovjet Unie hadden gevestigd in de Verenigde Staten. De verhalen, die eerder in o.a. de magazines The New Yorker en The Atlantic verschenen, werden in 2008 gebundeld en uitgebracht onder de naam One More Year. De Nederlandse vertaling, Nog een jaar, verscheen in 2010. Krasikov werd in 2017 uitgeroepen tot een van Granta’s Best Young American Novelists en ontving voor One More Year verschillende nominaties en prijzen.