Een ode aan de vertelkunst

Daniel Nayeri (1982) is geboren in Iran en bracht enkele jaren door in een vluchtelingenkamp in Italië, waarna hij op z’n achtste met zijn familie naar Oklahoma in de Verenigde Staten verhuisde. Hij was uitgever van Odd dot, een klein fonds binnen het jonge Amerikaanse uitgever Macmillan. Alles was verdrietig is, is onwaar is Nayeri’s debuutroman. Het boek, dat gaat over de vertellingen van een jong kind dat naar Amerika emigreert, is jubelend ontvangen en wordt in verschillende talen vertaald. Carla Hazewindus heeft de vertaling naar het Nederlands verzorgd.

De twaalfjarige Khosrou staat centraal in het boek. Hij is samen met zijn moeder Iran ontvlucht en in Oklahoma terechtgekomen om er een thuis te vinden, maar Amerika blijkt niet het beloofde land te zijn dat ze dachten dat het was. Khosrou’s moeder was een dokter in Iran, maar moet met verschillende baantjes rond zien te komen en zijn vader is na een tijdje niets meer dan een vreemde stem aan een telefoon. Zijn klasgenoten vinden hem maar raar en schieten paperclips naar zijn nek. Uiteindelijk ontpopt hij zich in de klas als een verhalenverteller; in het boek volgen we de verhalen van Khosrou, herinneringen die komen bovendrijven waarmee hij zich wapent tegen zijn omgeving.

Het verhaal is even triest als grappig, even hartverwarmend als hartverscheurend. We lezen hoe een twaalfjarige Khosrou terechtkomt in een compleet ander land, in een omgeving waarin hij zich niet thuis voelt, vol gebruiken die hij niet kent. En daarom grijpt hij terug op de gewoontes en mythes uit zijn eigen culturele erfgoed: als een moderne Sjeherazade vertelt hij zijn eigen Vertellingen van duizend-en-één-nacht waarmee hij zijn klasgenoten op bijzondere wijze vertelt over zichzelf. Hij liegt en manipuleert en is zelfbewust: omdat het verhalen zijn die hij vertelt is niets compleet objectief en erkent hij dat moet graven uit zijn eigen herinneringen. Hij vertelt verschillende versies van mythes, waardoor we ook gaan twijfelen aan de waarachtigheid van de vertelsels die over zijn eigen leven gaan. Toch sijpelt er tussen de verhalen en mythes veel waarheid door de regels heen. Het is ontzettend knap hoe Nayeri op deze lichtvoetige manier een pijnlijk verhaal weet te vertellen over een immigrant die probeert te overleven in een vreemd land.

De personages zijn allemaal levendig en de stijl past goed bij de twaalfjarige Khosrou. Het is grappig, niet te moeilijk, maar desondanks worden er mooie beelden geschetst en zit er juist in de relatief simpele stem van de jonge jongen een schoonheid. Dit is bijvoorbeeld te zien wanneer hij over zichzelf zegt dat hij een ‘mazloem’ werd genoemd:

'Je zegt het van iemand die schattig maar ook een beetje sneu is. Mazloem is een jong hondje. Geen blij hondje, maar een hondje dat wordt geschopt.'

De verteller is wel heel erg aanwezig in het verhaal en spreekt de lezer van tijd tot tijd ook letterlijk aan. Dit is niet voor iedereen fijn om te lezen en kan na een tijdje vervelen of irriteren, maar toch geeft de volgende mythe altijd weer een goede reden om door te blijven lezen.

Al met al is Alles wat verdrietig is, is onwaar misschien wel een moderne klassieker in de maak. Hoewel het boek wellicht niet bij iedereen in de smaak zal vallen is de roman ongekend slim in elkaar gezet; het speelt met allerlei verteltradities en is een originele manier om het verhaal van een immigrant op te tekenen. Deze roman is een ode aan de vertelkunst.