Een interessante wereld, maar een minder verhaal

Tomas Ross (1944), pseudoniem van Willem Pieter Hogendoorn, heeft sinds zijn debuut in 1980 bijna elk jaar een roman geschreven. Dat is indrukwekkend en betekent dat hij in die veertig jaar een omvangrijk oeuvre heeft nagelaten. Ook is hij actief geweest als scenarioschrijver van enkele televisieseries, zoals De Brug (1990), Wij Alexander (1998) en van enkele films van Theo van Gogh, waaronder 06/05, de bewerking van zijn eigen boek, De zesde mei. Met zijn werk heeft Ross driemaal de Gouden Strop gewonnen, de prijs voor de beste Nederlandstalige spannende roman. Hij won hem met De zesde mei (1996), Koerier voor Sarajevo (2003) en Bèta (1987), de thriller die 33 jaar na verschijnen weer is herdrukt, nu het boek plots weer actueel is.

Bèta speelt zich af in 1996. Acht jaar na het verschijnen van het serum tegen aids wordt het land geteisterd door een nieuwe ziekte, bèta. Alleen al door aanraking raak je besmet en de ongelukkigen krijgen een 'b' op hun voorhoofd getatoeëerd, waarna ze worden afgezonderd van de niet-besmette maatschappij om een verschrikkelijke dood te sterven. In dit verhaal staat de documentairemaker Tom Weber centraal, die samen met zijn partner Abel Pict een film maakt over de ziekte. Op een dag krijgt Tom een cassette, waarop hij te zien krijgt hoe doodgewaande geleerde Gianni Marini zegt dat hij een serum tegen bèta heeft, en Toms hulp nodig heeft om dit aan het licht te brengen, omdat de overheid het onderdrukt. De betrouwbaarheid van het bericht wordt echter al snel verworpen en Marini verdwijnt naar Toms achterhoofd. Pas wanneer zijn dochter aan de ziekte sterft, zijn vrouw besmet blijkt en zij dus van elkaar gescheiden moeten worden, pakt Tom de draad van de cassette weer op. Hij stuit op vermoedens die steeds meer werkelijkheid lijken te worden.

Veel mensen die het boek lezen, zullen het niet kunnen laten om Ross’ wereld te vergelijken met de wereld waarin we op het moment leven. Hoewel er gelijkenissen zijn, is de wereld van Bèta voornamelijk een – op dit moment – onrealistisch doemscenario. Het virus is vele malen dodelijker en besmettelijker, 'bètalijders' en anderen leven gescheiden en de overheid heeft een complot om de macht te behouden. Dit is geen kritiek op het verhaal; een boek als dit is er immers niet om de toekomst te voorspellen, maar om mensen in te laten leven in een wereld zoals hij had kunnen zijn. Omdat de verhaalwereld zo ver van de huidige wereld af ligt is dat soms wat lastig, maar toch zou je je voor kunnen stellen hoe we eraan toe hadden kunnen zijn met een ziekte als bèta in ons midden.

Toch is het vooral de wereld waarin Bèta uitblinkt. Zo voelt Tom Webers personage bijvoorbeeld niet consistent aan. Waar hij in het begin voornamelijk scherp en berekenend overkomt, stelt hij later in het boek soms vragen aan mensen waarvan de antwoorden eigenlijk voor de hand liggen. Ook worden zijn karaktereigenschappen even vergeten of veranderd om meer uitleg te geven over de plot en doet of zegt hij rare dingen om het verhaal vooruit te duwen. Dit gaat ten koste van Tom Weber als sterk personage.

Het boek is 33 jaar oud, maar de stijl voelt nog hedendaags aan, waardoor het makkelijk leest. Toch worden er hier en daar nog clichématige uitspraken gedaan en op sommige momenten zijn reacties en gebeurtenissen iets te dramatisch. Ook lijkt er constant geschreeuwd te worden. Na een digitale telling wordt duidelijk dat er in het boek maar liefst 1.313 uitroeptekens staan. Het zorgt ervoor dat je enigszins uit de verhaalwereld wordt gehaald, wat jammer is. Al met al lijkt Bèta dus voornamelijk een thriller te zijn die uit de dood is opgewekt door het enigszins relevante thema. Hoewel de wereld interessant is, ontbreekt het aan kwaliteit om te spreken van een topper.