Een psychologisch sprookje

Paolo Maurensig (1943) werd geboren als zoon van een banketbakker in Gorizia, in Italië. Toen hij twintig was vertrok hij naar Milaan, waar hij dertig jaar lang verschillende baantjes had. Pas na zijn vijftigste debuteerde hij in 1993, met De Lüneburger variant. Het werd een succes en in de tussentijd heeft hij niet stilgezeten: in 2019 verscheen De duivel in het laatje, zijn elfde roman. De roman werd uitgegeven door Serena Libri, een uitgeverij die Italiaanse literatuur introduceert aan een Nederlands publiek. De roman werd vertaald door Hilda Schraa.

De duivel in het laatje is een relatief korte roman, die in de kern gaat over een priester in gevecht met de duivel. Echter komen we deze priester pas later in het verhaal tegen. Het boek begint vanuit het perspectief van een romanschrijver. Wanneer hij door de manuscripten gaat die hem door aspirant schrijvers zijn toegezonden, vindt hij een bruine envelop zonder afzender, met daarin een manuscript van een anonieme schrijver. Hij begint met lezen en langzaam schakelen we over op dit manuscript.

We maken kennis met een consulent voor een kleine uitgeverij, die op zoek gaat naar materiaal voor een nieuwe boekenreeks. Vervolgens ontmoet hij een priester, die hem op zijn beurt vertelt over een voorval uit zijn verleden, waarin hij kennis heeft gemaakt met de duivel. Het perspectief schakelt tot (zo goed als) het einde over op dat van de priester. Dit verhaal gaat over een dorp dat in de ban is van schrijven. Op een dag komt er een mysterieuze uitgever, die voor enthousiasme zorgt onder de dorpelingen. De priester ziet in hem echter de duivel, die alleen voor haat en chaos zal zorgen, en zal hem koste wat het kost ontmaskeren.

Het is lastig iets negatiefs te zeggen over de roman. Hoewel er dingen gebeuren die niet kunnen en zeer onwaarschijnlijk zijn, zorgt de opzet van de roman (de schrijver die vertelt over een schrijver, die het verhaal van een priester vertelt) ervoor dat het alsnog geloofwaardig overkomt. De rest van de ongeloofwaardigheden zijn makkelijk te negeren, omdat het verhaal iets weg heeft van een sprookje. Het kleine dorp waar iedereen schrijft heeft iets mysterieus; er hangt een sfeer die ervoor zorgt dat je er als lezer in wordt getrokken en benieuwd wordt hoe het dorp in elkaar zit. Het enige nadeel van deze opzet is dat het verhaal soms niet aan clichés ontkomt, zoals de duidelijke symboliek van de vossen.

Hoewel het verhaal wellicht lijkt op een sprookje, is het veel meer dan dat. Naarmate de plot vordert, wordt duidelijk dat er meer aan de hand is dan in eerste instantie lijkt. Kunnen we de priester wel op zijn woord geloven? Wie is deze duivel nu eigenlijk echt? Kunnen we de woorden van de duivel geloven? Langzaam maar zeker ontstaan er psychologische diepgang in het verhaal en doordat de lezer enigszins in het duister gehouden wordt, is er na het dichtslaan van het boek nog veel om over na te denken.

Dat is wat dit een interessante roman maakt. Het is speels geschreven, wat ervoor zorgt dat het een genot is voor de lol te lezen. Toch is het geen oppervlakkig werk en wordt het zelfs bijna een psychologische roman. Kortom: De duivel in het laatje is een sprookje, maar wel een met diepgang.