Anne Frank getekend

“Lieve Kitty,

Ik kan me helemaal niet voorstellen dat de wereld voor ons ooit weer eens gewoon wordt. Ik spreek wel over ‘na de oorlog’, maar dan is dat, alsof ik over een luchtkasteeltje spreek, iets wat nooit werkelijkheid kan worden.

Ik zie ons achten samen met het Achterhuis, alsof wij een stukje blauwe hemel waren, omringd door zwarte, zwarte regenwolken. Het ronde, afgebakende plekje, waarop wij staan is nog veilig, maar de wolken rukken steeds dichter op ons toe en de ring, die ons van het naderende gevaar scheidt, wordt steeds nauwer toegehaald.

Nu zijn we al zover door gevaar en donkerte omgeven, dat wij van vertwijfeling waar uitredding te vinden, tegen elkaar aan botsen. We kijken allen naar beneden waar de mensen tegen elkaar vechten, we kijken allen naar boven waar het rustig en mooi is. En onderwijl zijn wij afgesneden door die duistere massa, die ons niet naar beneden en niet naar boven laat gaan, maar die voor ons staat als een ondoordringbare muur, die ons verpletteren wil, maar nog niet kan. Ik kan niets anders doen dan roepen en smeken: ‘O ring, ring wordt wijder en open je voor ons!"

Bijna 75 jaar geleden schreef Anne Frank, 14 jaar oud, dit fragment aan Kitty, haar dagboek en denkbeeldige vriendin aan wie ze hoopte alles te kunnen toevertrouwen, zoals ze het nog aan niemand gekund had. Na al die jaren grijpt het nog steeds aan hoe ze hier haar hoop en angst verwoordt, terwijl zij, haar ouders, haar zus Margot, de familie Daans en de heer Dussel zaten ondergedoken in het Achterhuis, in de hoop te ontsnappen aan het joodse vernietigingsprogramma van Hitlers naziregime. Miljoenen mensen over de hele wereld hebben na de Tweede Wereldoorlog Het Achterhuis van Anne Frank gelezen, de dagboekbrieven die zij schreef tussen 14 juni 1942 en 1 augustus 1944. Het dagboek eindigt een paar dagen voor ze wordt opgepakt om via doorgangskamp Westerbork naar Auschwitz-Birkenau te worden gedeporteerd om uiteindelijk in februari/maart 1945 te overlijden in het concentratiekamp Bergen-Belsen.

Het geciteerde fragment is ook terug te vinden in de graphic novel van Het Achterhuis die zojuist is verschenen en op dit moment in meer dan 40 landen wordt uitgebracht. Het Anne Frank Fonds in Basel was op zoek naar een manier om Anne Franks verhaal toegankelijker en dichterbij een nieuwe generatie jongeren te brengen. Om dit te realiseren klopten ze aan bij Ari Folman, scenarist, en David Polonsky, illustrator, met de vraag om van Annes dagboek een graphic novel te maken. Beiden deinsden daar in eerste instantie voor terug, Anne Frank is zo’n iconisch beeld dat ze bang waren haar persoonlijke werk aan te tasten en tekort te doen. Toch zijn ze, op aandringen van het Anne Frank Fonds, de uitdaging aangegaan.

Het heeft ze een flink aantal jaren gekost om van Anne’s dagboek een graphic novel te maken die haar dagboek in alle opzichten eer aandoet. Overduidelijk hebben Folman en Polonsky zich grondig verdiept in de tijdgeest, de historische details en de teksten die ze wilden opnemen in hun boek. Anne en de andere bewoners van het Achterhuis zijn heel karakteristiek en herkenbaar weergegeven in prachtige subtiel ingekleurde lijntekeningen. De makers stonden voor de moeilijke keuze hoe en welke delen van het dagboek in strip te vangen. Uiteindelijk kozen ze ervoor om een deel van Anne’s verhalen en de tijdgeest in beeld te brengen, maar vonden ook dat er delen van de dagboektekst onvervangbaar waren en intact moesten blijven, waarvoor ze kozen die in zijn geheel op te nemen. Anne had namelijk ook een bijzonder talent om haar gevoelens en gedachten op een mooie directe manier te verwoorden. Samen vormen tekst en beeld een heel sterk geheel.

Bijzonder aangrijpend en invoelbaar zijn de surrealistische tekeningen die de dromen en angsten van Anne verbeelden. Zet daarnaast de tekeningen waarin haar subtiele ietwat sarcastische humor naar voren komt en je realiseert je hoe goed het ze beiden is gelukt om de geest van Anne te bewaren. Ontroerend is ook het einde, naast haar laatst geschreven dag staat een tekening met de vele gezichten van Anne, als een monument voor haar, maar ook voor iedereen die zijn gezicht verloor in deze en elke oorlog.

Het is belangrijk dat het verhaal van Anne Frank bereikbaar blijft voor een groot publiek. Zij heeft met het schrijven van haar dagboek niet alleen haar eigen verhaal geschreven, maar het verhaal van miljoenen onderdrukte joden toen en miljoenen gewone mensen nu die lijden onder discriminatie en racisme. Deze graphic novel is een waardige èn waardevolle beeldende aanvulling op haar dagboek, voor degenen die haar dagboek al eens lazen, maar ook voor jongeren van nu die kennis willen maken met Anne Frank.