Een geschiedkundig pareltje

Toen Annie Van Paemel voor de eerste keer het pakje met de liefdesbrieven zag in haar moeders kleerkast, was ze twaalf jaar. Toen ze naar de inhoud vroeg wimpelde haar moeder haar af. Ze zou ze ooit wel eens kunnen lezen als de tijd er rijp voor was. Toen ze in 2008 het ouderlijk huis leeg maakte vond ze opnieuw het pakje met enveloppen waar de liefdesbrieven inzaten die haar vader naar haar moeder had geschreven.

Eind 2019 gaat ze naar een lezing van professor Dirk Verhofstadt over zijn laatste boek Kleermaker in Auschwitz. Onmiddellijk na de lezing sprak ze hem aan en vertelde hem over het dagboek van haar vader Willy en zijn liefdesbrieven die hij had verzonden naar zijn vrouw vanuit Auschwitz. Dirk moedigde haar aan om het verhaal van haar ouders neer te pennen en hij zou haar daarbij helpen. In 2020 zijn ze aan het boek begonnen tijdens de lockdown, en moest alles gebeuren per mail. En zo is dit indrukwekkende verhaal tot stand gekomen.

Het boek begint met Blankenberge en andere badsteden en hun evolutie, alsmede ook de familiegeschiedenis van de familie Van Paemel en vooral Willy. Ook is er een hoofdstuk waar de Grote Oorlog uit de doeken wordt gedaan en dat heeft zo zijn redenen. Op deze manier kom je al te weten hoe de grote chemiereuzen in Duitsland werden opgericht en waar ze voor stonden. Duitsland moest en zou terug een wereldmacht worden. Dit stukje geschiedenis is ook heel interessant voor mensen die niets of weinig van WOI afweten.

Hoe Hitler zijn nazipartij opricht en als dictator aan de macht kwam weten we ondertussen wel. De chemiereus IG Farbenindustrie Aktiengesellschaft of afgekort IG Farben speelt een belangrijke rol voor het nazisme. Er werd van alles geproduceerd dat belangrijk was voor de Duitse heropleving.

IG Farben bouwt een fabriek in Polen, in Monowitz, een dorp op ongeveer vier kilometer van Auschwitz. Het kreeg de naam IG Auschwitz of Auschwitz III. Auschwitz kende op dat ogenblik al een concentratiekamp. Tienduizend gevangenen moesten meewerken om de Buna-fabriek te bouwen.

Ondertussen werkte Willy als patissier-kok in een hotel in Antwerpen. Koken was zijn grote liefde en hij was maar al te blij dat hij in een prestigieus hotel tewerkgesteld was. Het is daar ook dat Willy een oogje kreeg op Yvonne die daar toen als bediende werkte bij de boekhouding. Al snel raken ze verliefd op elkaar en ondanks de bezetting hadden ze een heerlijke tijd.

Duitsland eist dat Belgen zich aanmelden om in Duitsland te gaan werken. In november 1942 krijgt Willy te horen dat hij onmiddellijk een reispas moet aanvragen voor Duitsland. Op zeven december 1942 moet hij zijn spullen inpakken en vertrekken. Na een lange omzwerving komt hij aan in Auschwitz waar hij als kok tewerk wordt gesteld. Vanaf dat moment is hij officieel werknemer van IG Farben. En van daaruit schrijft hij zijn liefdesbrieven aan Yvonne. Er komen ook nog andere getuigenissen aan bod van Vlamingen die daar ook verbleven.

Als je nu spreekt van een geschiedkundig pareltje, dan is dit boek er eentje van de bovenste plank! Enerzijds wordt er verteld over het kampleven van Willy en anderzijds wordt er veel uit de doeken gedaan hoe IG Farben in samenwerking met de nazi’s tewerk gingen. Het is eens iets anders te lezen hoe het er in Auschwitz en Birkenau aan toe ging wat betreft de gevangenen die er werden tewerkgesteld. Willy had een zo goed mogelijk verblijf maar anderen die in Auschwitz gevangen zaten kwamen er niet zo gemakkelijk van af. Zowel IG Farben als de nazi’s wilden dat ze zich kapot werkten en dat tot de dood toe. Het voornaamste was in de grote bazen hun ogen dat de productiviteit van de fabriek hoog was en bleef. Gevangenen die te zwak waren daar telde maar een ding voor en dat was de gaskamer.

IG Farben heeft een grote rol gespeeld tijdens de Holocaust. Hun zorgen voor het welzijn van de arbeiders waren nihil. Aan zieke, luie of gewonde arbeiders had IG Farben niets aan. Eigenlijk nam IG Farben de methodes en de mentaliteit over van de SS. Mensen moesten zich dood werken. Ook hier heeft de auteur een zeer uitgebreid verslag van gemaakt en hoe alles in zijn werk ging. Mensonterende omstandigheden en kapo’s en SS’ers die de mensen als beesten behandelden.

Dit is ook een groot contrast hoe het er met de Vlamingen aan toe gingen. Er zijn zoveel gruwelijke zaken besproken in dit boek dat ik het met tijden even opzij moest leggen. Heel leerrijk was het uiteraard wel en je hebt nu nog een betere kijk hoe het er in Auschwitz aan toe ging en dat mede door IG Farben. Natuurlijk wist ik al vanuit andere boeken dat er mensen in de fabriek moesten gaan werken en dat onder inhumane en mensonwaardige omstandigheden, maar dit boek overtreft alles! Want wat ik echter niet wist is, hoe dit alles tot stand is gekomen en hoe er een einde aan kwam in de Buna-fabriek tot en met de processen toe die er na de oorlog volgden. Ik moet professor Dirk Verhofstadt uitdrukkelijk bedanken dat hij dit aspect zo goed heeft verweven in dit boek.

IG Farben heeft als bedrijf een zeer centrale rol gespeeld in het succes van Hitler en de bewapening van Duitsland. Ook was IG Farben het leidende bedrijf in wat men mag noemen het grootste slavernij- en massamoordprogramma in de wereldgeschiedenis.

Dit boek is doorspekt met zoveel informatie dat het niet haalbaar is om dit alles in een recensie te verwerken. Hoeveel uren aan research moeten er in dit boek gekropen zijn! Het is zeer gedetailleerd en dat is uitgemond in dit verbluffend resultaat. Ook de vele foto’s die erin staan en de kopieën van brieven, paspoorten e.a. De schrijfstijl is impeccable en is een literair pareltje te noemen waardoor je gekluisterd aan je stoel verder blijft lezen. Dit boek legt vooral de immorele drijfveren bloot van een reeks zakenmensen en wetenschappers die omwille van hun macht, hebzucht en geldgewin bereid waren hun ziel te verkopen aan de duivel!

Ik ben het er honderd procent mee eens dat het eens stilletjes aan tijd wordt dat het onderwijs aandacht schenkt aan herinneringseducatie zoals Dirk het verwoordt. En dit specifiek over de twee wereldoorlogen, het nazisme en de Holocaust. Alle scholieren zouden een bezoek moeten brengen aan musea en dit zowel over de eerste als de tweede wereldoorlog. Of nog beter, zet dit boek in een verplichte leeslijst!!

Dank Annie Van Paemel en Professor Dirk Verhofstadt voor dit geschiedkundig boek dat van onschatbare waarde is voor mensen die van geschiedenis houden en meer bepaald WOI en WOII. Ik kan niet anders dan dit boek eren met 5 sterren!!