Een naaiatelier in Auschwitz

Ik lees ontzettend veel boeken die te maken hebben met de Holocaust, een voor een zijn dit interessante boeken om te lezen. Dus toen ik dit boek zag verschijnen wist ik meteen dat dit ook iets was dat ik absoluut wou lezen.

Lucy Adlington is een Britse schrijver en kledinghistoricus. Ze studeerde aan de Universiteit van Cambridge en de Universiteit van York en specialiseerde zich in kostuumgeschiedenis. Eerder schreef ze Het rode lint, een Young Adult dat in 2020 verscheen en ook speelt dit verhaal zich af in een concentratiekamp. Dit boek heb ik nog niet gelezen maar staat nu wel op mijn lijst ‘nog te lezen boeken’.

Een modesalon zegt u? Ja dat heeft wel degelijk bestaan in Auschwitz-Birkenau. Het naaiatelier werd opgericht door niemand minder dan Hedwig Höss, de vrouw van de kampcommandant. Dit boek gaat over de vrouwen die daar gewerkt hebben. De auteur heeft er geen roman van gemaakt maar een non-fictie boek waar alles uit de doeken wordt gedaan wie de vrouwen waren en wat ze allemaal hebben meegemaakt. Het boek is dan ook gebaseerd op getuigenissen, documenten, bewijsmateriaal en herinneringen die overgedragen zijn aan familieleden. Na haar boek Het Rode lint begon de auteur veel berichten (mails) te ontvangen van familieleden wiens tante of grootmoeder kleermaakster waren geweest in Auschwitz, dus besliste ze om dit boek te schrijven. Ook reisde ze de halve wereld rond om met mevr. Kohùt (Bracha) te gaan praten, die was toen nog de enige overlevende kleermaakster. Zij heeft duizend dagen in het kamp gezeten.

Natuurlijk gaat dit boek over mode. Hoe de mode eruit zag, welke stoffen er werden gebruikt en wat hip was. De nazi’s waren toen ook al geïnteresseerd in de textielwereld. Apart is hier wel dat deze industrie gedomineerd werd door Joods kapitaal en talent.

“ In Auschwitz leidden alle wegen naar de dood. Als ziekte en honger hen niet ombrachten, dan zouden de onmenselijke werkomstandigheden het wel doen”

Zo leren we de kleermaaksters kennen: hoe hun jeugd was geweest, over hun familieleden en hoe ze uiteindelijk terecht gekomen zijn in het concentratiekamp. Een voor een bezaten ze de passie al om een goede kleermaakster te worden. Zo zijn er heel wat vrouwen die elkaar kennen in het kamp en die zo tewerkgesteld kunnen worden in het naaiatelier. Dat is enigszins het beste wat hen kon overkomen i.p.v. al die zwaardere arbeid in onmenselijke toestanden. Andere vrouwen hadden minder geluk en moesten zware lichamelijke arbeid verrichten dat beschouwd werd als mannenwerk. Het merendeel dat tewerkgesteld werd waren Joodse vrouwen.
Hedwig Höss voelde zich verheven boven de wet als het om mode ging. Geen rantsoeneringen voor haar toen de oorlog uitbrak. Ze was niet van plan om haar hoge standaard los te laten. Dit heeft haar ertoe gemotiveerd om dus ook een naaiatelier op te richten in het kamp. Ook ging ze dikwijls gaan ‘shoppen’ in het Kanada depot waar ze zich dan tegoed deed aan bontmantels en al wat moois was. Deze depot was een schatkamer voor de SS. Een paar van de vernoemde meisjes in het boek hebben daar ook eerst gewerkt. Ook andere SS-vrouwen deden zich tegoed aan alles wat ze konden bemachtigen. Hypocrisie ten top! De Joden verachten maar wel hun kledij en juwelen dragen. Deze vrouwen deden alsof er niets gebeurde in het kamp maar natuurlijk waren ze niet zo naïef.

Ook is dit geen boek voor watjes om te lezen. Ikzelf heb al zoveel boeken gelezen over de Holocaust en dit boek raakte me echt. Het was ronduit verschrikkelijk hoe deze vrouwen allemaal werden behandeld, zij waren geen mensen meer toen ze eenmaal in het kamp verbleven. Ook heeft de auteur het niet alleen over de mode en de kleermaaksters maar over nog zoveel meer; iets wat ik ook nog niet in vorige boeken had gelezen. De auteur heeft werkelijk zoveel research gedaan en alle registers open getrokken om dit in haar boek te verwerken. Dat er vrouwen zijn die dit overleefd hebben, gaat mijn petje te boven! Het was ronduit walgelijk hoe men die vrouwen heeft vernederd en gemarteld, voor sommigen was het crematorium dan ook een zege! Auschwitz was een groteske wereld waar levens in een opwelling konden worden gered, kapotgemaakt of beëindigd. Ook wordt het politieke- en economische landschap geschetst van het Derde Rijk wat ook zeer boeiend is om te lezen.

“Ons dagelijks leven was gericht op solidariteit met en steun aan diegenen die erger leden dan wij.”

In het boek wordt Marta vernoemd die werd aangenomen door Hedwig Höss om haar luxeleventje in stand te houden. Marta was een zeer goede kleermaakster en werkte in het huis van de kampcommandant. Zo leerde Marta de andere vrouwen kennen als ze inkopen moest doen in Kanada voor haar bazin. Op die manier slaagde ze erin om andere vrouwen te redden. Zo kwam het dat er toch een vijfentwintigtal vrouwen in het Obere Nähstube konden werken onder betere omstandigheden. Dit atelier werd een veilige haven en toevluchtsoord voor degene die goed overweg konden met naald en draad. Deze vrouwelijke vaardigheid kon dus iemands redding zijn. Bestellingen waren er in overvloed, de elite nazi-echtgenotes wilden altijd goed voor de dag komen.

“We wisten zeker dat we nooit uit die hel vandaan zouden komen, en we wilden dat de hele wereld er op een dag van af zou weten.”

Op woensdag 17 januari 1945 kregen de kleermaaksters de droge mededeling dat dit hun laatste werkdag zou zijn. Daarna begint voor hen de dodenmars. Met meer dan dertigduizend begonnen ze eraan. Hoe het de kleermaaksters verder vergaat zeg ik expliciet niet omwille van het spoilergevaar.

Zoals gezegd is dit een heel informatief boek dat voor een groot deel over de mode gaat en de kleermaaksters. De auteur heeft heel wat uurtjes doorgebracht bij Bracha om haar verhaal aan te horen. Het heeft jaren geduurd eer ze er iets over kwijt wou en dat telt voor zoveel overlevenden na de oorlog, er waren weinig mensen geïnteresseerd of ze geloofden het niet. Lucy Adlington heeft ook nog hulp gekregen van iemand anders om dit boek tot stand te laten komen. Ze beschikte over een archief waar ze veel heeft uitgehaald als het om de kleermaaksters ging. Ze stuitte van de ene verrassing op de andere en dit alles heeft ze in dit boek verweven.

Vele verhalen van de kleermaaksters komen aan bod in dit boek. Hun woorden, hun steken, hun verhalen mogen niet vergeten worden! Daarom ook 5 sterren voor dit aangrijpend historisch boek.