Recepten uit lang vervlogen tijden én Nederlandse culinaire geschiedschrijving
In 1774 kreeg Louise ToeWater- van der Muelen een handgeschreven receptenboek met daarin 157 recepten en ruimte voor eigen recepten. Zeer waarschijnlijk was het een geschenk van haar oudere zus Jacqueline, die het gemaakt had ter gelegenheid van het huwelijk van Louise en Frederik Robbert.
Louise liet het boek na aan de vrouw van haar oudste zoon, die het op haar beurt doorgaf aan haar oudste dochter Louise. En zo werd het receptenboek generaties lang doorgegeven van moeder op (schoon)dochter. Iedere vrouw voegde haar eigen favoriete recepten toe tot het receptenboek in 1920 vol was en er 504 recepten in stonden.
De laatste eigenaresse van het receptenboek, Thera Wijssenbeek-Olthuis, had het plan na haar pensionering dit bijzondere kookboek uit te geven samen met een vriendin Marianka Spanjaard. Helaas overleed zij voortijdig in 2010. Ze liet het boek na aan Marianka Spanjaard, die er voor heeft gezorgd dat het boek alsnog is uitgegeven.
Een lekkere suster en andere heerlijkheden is in vele opzichten een bijzonder boek. Het bevat de recepten uit een welgestelde Nederlandse familie in de periode 1774-1920. Het geeft een goed beeld van wat mensen in die tijd in die kringen aten.
Marianka Spanjaard heeft daarnaast het receptenboek in een breder kader geplaatst door een uitgebreide familiegeschiedenis toe te voegen waardoor je de opeenvolgende eigenaressen van het boek leert kennen. Ook gaat ze in op de geschiedenis van de Nederlandse keuken in de 18e en 19e eeuw. Wat er op tafel kwam in de 18e en 19e eeuw. Hoe de keuken er uit zag. Wat de vrouw des huizes deed en wat werd overgelaten aan de kokkin, dan wel keukenmeid. En natuurlijk hoe men zich diende te gedragen aan tafel. Deze goedgeschreven en interessante hoofdstukken smaken naar meer, veel meer Nederlandse culinaire geschiedschrijving.
Een paar bladzijden uit het receptenboek zijn opgenomen als illustratie. Ze zijn verrassend goed leesbaar. De uitvoering zal wat lastiger gaan omdat in de meeste recepten enkel ingrediënten worden genoemd en op z’n hoogst summiere aanwijzingen heeft over de bereiding. En daarbij komt dat er maten en gewichten worden gebruikt waarvan de meeste in onbruik zijn geraakt. Slechts enkele mensen zullen weten hoeveel een oort, een pintje of een mengele is. Gelukkig is er een verklarende paragraaf opgenomen.
Voor Een heerlijke suster en andere heerlijkheden heeft Marianka Spanjaard 158 recepten gekozen die zijn opgenomen in het boek. Al deze recepten heeft ze uitgeprobeerd en waar mogelijk en nodig voorzien van hedendaagse maten en gewichten.
Oublies of Nieuwjaarskoeken
Neem tot een pond weitenmeel, 3 eijeren met wit, 2 ½ bierglasen gekookt water, 2 ½ roemers Franssche wijn, 2 koffijkoppen gesmolten boter; caneel en suijker na de smaak, het caneel niet te fijn gestoten, en 2 a 3 gestoote kruijdnagels.
Oublies
In het oosten van Nederland traditioneel bij Nieuwjaar; vandaar ook dat oublies (nieuwjaarskoeken) het eerste recept zijn van het boek. Tot ver in de twintigste eeuw bestond het gebruik op nieuwjaarsdag oublies uit te delen. Plat symboliseren ze het oude en opgerold het nieuwe jaar. In de achttiende en de negentiende eeuw at men deze wafeltjes zonder vulling.
500 g bloem
3 hele eieren
2½ bierglas gekookt water
2½ glas Franse (witte) wijn
2 koffiekopjes gesmolten boter
kaneel (niet te fijn gemalen)
suiker naar smaak
2 à 3 fijngemaakte kruidnagelen
Meng dit en bak er de wafeltjes van. Rol ze meteen op, vanuit het wafelijzer.
De foto’s van de gerechten zijn gemaakt zonder foodstyling, dat wil zeggen haarlak en andere foefjes. Het servies op de foto’s is afkomst uit de tijd van de recepten. Niet alleen de foto’s zijn prachtig maar het hele boek is geweldig is uitgevoerd. Mooi verzorgd, ingebonden met leeslinten. Er is gekozen voor mat afgewerkte foto’s in plaats van hoogglans, hetgeen goed past bij de sfeer van het boek. De schutbladen zijn opvallend. Bij nadere bestudering blijken het familieannonces te zijn uit lang vervlogen tijden.
En voor iedereen die benieuwd is wat nu een lekkere suster is, volgt hier het recept.
Een lekkere suster
Deze woorden zijn ontleend aan een vrouw-mensje wegens hare sagte en lieve wangetjes, van hare susje seer geerne gekust wordende.
450 g gezeefde bloem
5 eieren waarvan 21/2 met wit
335 g zachte boter
125 g gewassen krenten
1½ dl melk
1½ dl water
Klop de eieren met de boter, voeg dan de bloem toe, de melk en het water. Tenslotte de krenten. Doe het deeg in een ingevette en met bloem bestrooide vorm en bak deze 5 kwartier op 150 graden Celsius.
Het resultaat is een zeer smakelijke cake die het ook nu goed zou doen bij feestelijkheden. De afwezige suiker wordt niet gemist door de krenten. De structuur is iets droger dan bij een hedendaagse cake.
De meeste recepten zijn vooral geschikt voor ervaren thuiskoks die genoeg hebben aan een (summiere) ingrediëntenlijst en de bereiding zelf kunnen bedenken en invullen.
Een heerlijke suster is ook voor niet-koks uitermate interessant vanwege de hoofdstukken over de culinaire geschiedenis van Nederland in de 18e en 19e eeuw. Een onderwerp waar nog veel meer boeken over zouden mogen verschijnen…
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Natascha van der Stelt
Gesponsord
Wanneer zijn ploeg vastloopt door een reusachtig bot, gaat Boer Boris samen met Berend en Sam op onderzoek uit. Van welk dier zou dit bot kunnen zijn? Een cavia? Een marmot?
Marie zit op de beste school van de wereld met de allerliefste juf. Als haar klas uitgenodigd wordt om een week te ruilen met een andere klas, logeert Marie zelfs in een villa met zwembad en paarden.
De TikToks die geheimen van leerlingen én docenten onthullen, zijn enorm populair op Lauries school. Maar is het wel echt ongeluk als een meisje uit een van de sappigste TikToks om het leven komt?
Met zeven sleutels kan een bont gezelschap reizigers de schat van de meedogenloze Roverkoning in handen krijgen, als ze langs de zeven bewakers kunnen komen.
Noura leeft met een groot geheim – haar moeder mag absoluut niet ontdekken dat ze bij volle maan in een weerwolf verandert. En dan is er nog dat andere grote geheim ...
Als het afbrokkelende gebouw van Brams middelbare school wordt gesloten, moet hij ergens anders heen dan zijn beste vriend, Theo Thorbecke. Kunnen ze de school nog redden?
De kikkertjes maken weer met veel plezier en humor hun stripboeken. Met hun opbrengsten kunnen ze snoep kopen. Of kunnen ze het beter samen aan iets anders besteden?
Waakgorgel Jukko vertelt de Waakgorgeltjes-in-Opleiding en Melle dat er boven de poolcirkel een groot leger Brutelaars oprukt. De verdedigende Gorgels vallen allemaal in slaap.
Drie tieners bekennen de moord op Mirza. Alle drie hebben ze een motief, maar slechts een van hen is de dader. Wie viel Mirza aan op het feest? Wie is de mystery guest?
Er is een landelijke internetstoring en nu kunnen Quinn en Aaron geen huiswerk maken. Ze moeten een voldoende halen, anders moeten ze stoppen met hun videokanaal.
Een ode aan de allesoverstijgende kracht van vrouwenvriendschap en een intiem portret dat een nooit eerder getoonde kant van Marilyn Monroe laat zien.
Als haar vader haar herinneringen vertelt die niet rijmen met de geschiedenis zoals zij die kent, gaat Olga twijfelen over haar achtergrond.
Dit is het sensationele verslag van hoe Red Bull luidruchtig de Formule 1-wereld instapte en steeds succesvoller werd om uiteindelijk de sport te domineren met Max Verstappen.
Twee advocaten, de een wit, de ander zwart, proberen hun ten onrechte beschuldigde zwarte verdachte van de doodstraf te redden.
Tijdens een roerige debatavond aan de universiteit in Kiev verklaart Dani's jeugdvriend Pavel dat het socialisme dood is. Wanneer Pavel vervolgens verdwijnt, gaat Dani naar hem op zoek.
Journalist Gina deed jarenlang verslag van oorlogen over de hele wereld, maar sinds kort is ze correspondent in Rome. Na een zwoele zomeravond belandt ze in bed met haar jeugdvriend Okke.
Wanneer Poppy anonieme brieven ontvangt, betrokken is bij een ongeval en verrast wordt door een groot geldbedrag, wordt haar veerkracht zwaar op de proef gesteld.
Schrijfster Keet ontdekt dat de eigenaresse van een sjofele strandtent waar ze graag komt, illegaal onderdak biedt aan een groepje jongeren.
Bruce Cable, de extravagante boekhandelaar die zijn winkel bestiert op Camino Island, en de groep schrijvers die hij om zich heen heeft verzameld staan voor een nieuwe uitdaging.
Tanya, een Britse exchange student, komt een jaar lang in het gezin van Natalie en Matt wonen in hun luxe huis in Los Angeles. Ze begint steeds meer te lijken op hun overleden dochter Anabel.
Wanneer haar buurvrouw Kira dood wordt aangetroffen denkt iedereen aan zelfmoord. Maar Nancy is ervan overtuigd dat er kwade opzet is.
Amsterdam, 1824. In de kinderkolonie heerst een hard regime van tucht en discipline. Samen maken Karel en Lize een plan: proberen te ontsnappen uit Veenhuizen ...
Cornelisse en Wertheim selecteerden de mooiste en indrukwekkendste verhalen uit 12,5 jaar Echt gebeurd. Ook op papier beklijven deze verhalen. Een feest om te lezen!
Het team is een oude sekte op het spoor als plotseling de cold case roodgloeiend wordt: een jonge vrouw is sinds een paar dagen spoorloos verdwenen...
Pim Franssen beschrijft zijn reis vol beproevingen van twee jaar en twee dagen door 26 Afrikaanse landen in een oude Land Cruiser.
Over vergeving, spijt hebben van altijd maar doorgaan, het plezier van simpel leven en de kracht die schuilt in gewoon geluk.
Op Ivy's safari’s worden dieren alleen gefotografeerd. Ze stuit daarbij op verzet van de andere witte jagers, maar ze zet vastberaden door.
De zeventigjarige Cecilia kijkt ernaar uit de zomer ongestoord aan de kust door te brengen. Dit plan wordt echter verstoord als ze een onverwachte gast aantreft.
Met zijn kenmerkende opgerolde sokken, zijn taaiheid en wilskracht hoort Søren Lerby bij de absolute boegbeelden van het voetbal.
Als de jonge Ned Maddstone zich na een uit de hand gelopen grap op school plots in een streng bewaakte gevangenis bevindt, ziet de toekomst er veel minder rooskleurig uit.
Als je het lastig vindt om je gewoontes te veranderen, ligt dat niet aan jou. Slechte gewoontes blijf je herhalen, omdat je de verkeerde methode gebruikt.
Miljardair Georg zoekt hulp bij zijn vriend Joe Carling, voor zijn spoorloos verdwenen kleinzoon en enige erfgenaam. Iemand heeft er baat bij heeft als Filip nooit gevonden wordt …
Dumoulin wordt geconfronteerd met plekken waar nederlagen, crashes en rivalen een voedingsbodem bleken voor twijfels, frustraties en onzekerheden.
Het jaar van Gwen van Poorten varieerde van paddoceremonies tot botox, van met je partner naar Burning Man en je daar verloven tot het verbreken van die verloving.
Qmusic-dj en brandweerman Tom geeft aan de hand van heftige, verdrietige, leuke en soms idiote verhalen een eerlijk en inzichtelijk beeld van het leven van een brandweerman.
