Duistere sprookjes met sterke eindes

(Recensie voor Fantasywereld.nl)

Niet voor lezers met een zwakke maag
Na een QR-code voor een passende afspeellijst en een aantal quotes, opent Wisselkind met een voorwoord waarin de auteur ingaat op zijn liefde voor sprookjes en waarom de oorspronkelijke versies, die vaak veel luguberder zijn, zijn voorkeur genieten. Deze verhalenbundel, die tevens enkele gedichten bevat, is dan ook een ode aan de duistere verhalen die ten grondslag liggen aan de sprookjes zoals die vandaag de dag aan kinderen verteld worden.

Duister zijn de verhalen die Lenno Vranken heeft neergepend zeker: er wordt een behoorlijke dosis ellende over de personages uitgestort. Zelf blijven ze ook niet onschuldig; van het afhakken van ledematen, verscheuren van kinderen, opeten van een hart en zelfs necrofilie – er wordt niets geschuwd. Om te kunnen genieten van deze bundel, moet je dus wel een beetje een sterke maag hebben.

Dubieuze keuzes
Sommige verhalen zijn vanuit een alwetende verteller geschreven, andere vanuit het ik-perspectief. Hoewel ik zelf altijd wat moeite heb met het ik-perspectief, kwamen die verhalen in deze bundel juist het beste binnen. Door het wat passieve en soms stroeve taalgebruik ondervond ik zeker bij de verhalen met het alwetende perspectief moeite om me in het verhaal te verliezen. Je zou kunnen stellen dat dit bij een sprookje past: dat zijn vaker verhalen die vanuit een helikopterperspectief beschreven worden. Toch kwamen emoties daardoor niet echt binnen en dat was jammer. Misschien had dat ervoor kunnen zorgen dat ik de beweegredenen van personages beter kon begrijpen, want nu gebeurden er soms dingen waarvan mij de logica ontging.

Tot tweemaal toe wordt er bijvoorbeeld een kind door zijn ouders verkocht, zonder dat je als lezer begrijpt waarom, behalve dat het een mooie bron van ellende is. Een personage blijkt plotseling zwarte magie te kunnen bedrijven, waarmee ze haar leven al veel eerder had kunnen verbeteren. Een ander personage besluit – zonder enige duidelijke aanloop – een lijk te gaan verkrachten en weer een ander laat zijn familie stikken na één blik op een knappe man te hebben geworpen. Natuurlijk zijn er veel sprookjes waarin personages dubieuze keuzes maken: de auteur merkt dit zelf ook al op, door te stellen dat het opmerkelijk is dat de ouders van Doornroosje alle spinnenwielen vernietigden in plaats van hun dochter gewoon te waarschuwen. Daar komt de verteller dan mee weg – maar ik vond het wel een gemis in deze bundel. Misschien omdat er bij het oorspronkelijke sprookje nog een duidelijke les uit te halen valt en dat hier niet echt het geval was.

Ellendige verhalen met een sterk slot
Ik vond vooral het verhaal Muiltjes van bloed en gebeente (gebaseerd op Assepoester) niet zo sterk doordat er zoveel willekeurig leek te gebeuren. Dit verhaal is het eerste lange verhaal, waardoor ik betwijfelde of de rest van het boek me wel zou bevallen. Gelukkig waren de andere verhalen sterker. De maandolk was een sterk sprookje – als ik mij niet vergis ook op geen ander sprookje gebaseerd. De romantiek die erin school kwam een beetje vanuit het niets, maar ik vond het een mooi en bitterzoet einde hebben – wat ook weleens prettig was. Doordat de auteur ervoor gekozen heeft om de sprookjes niet met een happily ever after te laten eindigen, wordt je op een gegeven moment wel een beetje onverschillig door alle ellende. Iets meer balans daarin had er denk ik voor kunnen zorgen dat de verhalen harder binnenkwamen. Nu wist je toch wel dat je niet op een goede afloop hoefde te hopen.

Scharlaken ballet (een variant op De rode schoentjes) vond ik ook een interessant verhaal, al was het hoofdpersonage een beetje benauwend door al het zelfmedelijden en zijn passieve aard. Hier was het ook weer het einde wat me aansprak, waar ondanks alle ellende toch een beetje berusting in school. Het laatste verhaal, Sprakeloos – een hervertelling van De Kleine Zeemeermin – had een goede opbouw. Hoewel sommige verhalen wat te lang waren en andere te kort, was deze lengte precies goed en kon ik geen moment voorspellen hoe het zou gaan. Ook hier stoorde ik me weer aan de keuzes van het hoofdpersonage, toch vond ik dit een van de betere verhalen en had ook dit verhaal weer een sterk slot – misschien wel het grootste pluspunt van deze bundel.

Conclusie
Wisselkind is een verhalenbundel met duistere sprookjes, waarin donkere thema’s niet geschuwd worden. De auteur is er succesvol in geslaagd om je met een andere blik naar de bekende sprookjes te laten kijken en heeft enkele nieuwe aan dit arsenaal toegevoegd. De personages maken soms echter vreemde en soms ongeloofwaardige keuzes. Wellicht dat sommigen dit bij het sprookjesgenre vinden passen, maar zelf vond dat er hierdoor soms wat diepgang miste. De auteur wist daarentegen wel weer sterke eindes te creëren, waardoor ik deze bundel toch 3 sterren wil geven.