Een simpele vezel met een ongelooflijke geschiedenis
In de 18de eeuw begon de katoenindustrie zich in Groot-Brittannië te ontwikkelen dankzij enkele vooruitziende investeerders en zelfs omhoog geklommen handarbeiders, die de eeuwenlange handel in katoen begonnen over te nemen en ten goede lieten komen van de Engelse staat. Het is op katoen dat de handelssteden Manchester en Liverpool gebouwd werden en het stille Lancashire werd omgebouwd tot het grootste katoenknooppunt ter wereld toentertijd. Dankzij een aantal uitvindingen groeide deze regio uit tot één van de eerste industriegebieden ter wereld. Toen de aanvoer van katoen uit Midden- en Zuid-Amerika niet groot genoeg meer bleek, maakten de slavenplantages opgang in het zuiden van de Verenigde Staten. Naar het Britse voorbeeld en om de machtspositie van Groot-Brittannië te verkleinen, begonnen andere Europese staten hun eigen gekoloniseerde gebieden te zien als mogelijke bronnen van natuurlijke rijkdommen, waaronder katoen. Duitsers, Belgen en Italianen hadden kolonies in Afrika, de Fransen net als de Britten op de drie continenten en ook de Egyptenaren, Indiërs, Chinezen, Japanners en Russen begonnen hun achterland in te palmen voor katoen, zowel in eigen land als in de hen omringende landen. Beckert zoomt bijvoorbeeld sterk in op de aanwezigheid van de Duitsers in Togo, hoewel ook de Belgen er wat van konden in Congo, onder andere ook voor de katoenopbrengst. In deze tijden kon je echt spreken van nationaal protectionisme van de Europese staten om de boomende economieën af te schermen van hun concurrenten. Speculatie op nog niet geleverde goederen ontstond in deze snel veranderende 19de eeuw, onder andere voor de miljoenen balen katoen van overzee.
De slavernij vormde echter geen stabiele bron voor de steeds groter wordende handelaren. Experts twijfelden erover of dit op excessief geweld en op menselijke eigendom gestoeld systeem kon blijven bestaan, en keken uit naar stabielere handelsrelaties. Ze kregen gelijk, want in 1862 brak de Burgeroorlog tussen de ‘Unie’ van de noordelijke staten en de ‘Confederatie’ van de zuidelijke staten uit. De ‘industriëlen’ uit het noorden namen het daarin op tegen de oude elite van plantage-eigenaars en wilden de macht van die laatsten breken. Tijdens die Burgeroorlog stuikte de omvangrijke Amerikaanse katoenhandel naar Engeland in elkaar. Net daardoor kwam daarna vooral de Aziatische katoenexport uit China en India op gang. Hoewel de oude traditionele plattelandsnetwerken net bv. in India heel wat weerstand boden tegen hun kolonisatoren, gebeurde dit uiteindelijk toch doordat boeren tot monocultuur van katoen werden gedwongen door het innen van taksen in katoen en geen tijd mochten besteden aan landbouwproducten voor eigen gebruik. In plaats van de negerslaven te misbruiken die naar Amerika werden overgebracht, werden nu onafhankelijke boeren tot slaven gemaakt om meer productie op te brengen voor hun meesters en tegelijkertijd tot consumenten gemaakt door de betaling in geld. Afgewerkte textielproducten werden door Europese katoenverwerkers terug naar de herkomstlanden gestuurd aan veel lagere prijzen dan de lokale spinners en wevers het konden opbrengen.
Ook de Europese fabrieken buitten de textielarbeiders ontzettend uit. In deze fabrieken ontstonden dan ook de eerste vakbondsbewegingen die gingen ijveren voor minder werkuren (ipv 12 tot 16 uur per dag), het stopzetten van kinderarbeid in de Europese landen, beter loon, enz. Niet vermeld in dit boek maar een bekend voorbeeld in onze gebieden van dit soort situaties is uiteraard het verhaal rond Pieter Daens, gebaseerd op historische feiten, weergegeven in een roman van Louis Paul Boon (verfilmd in 1992 door Stijn Coninx) dat net gaat over één van de textielbedrijven van fabriekseigenaar en katholiek partijvoorzitter Charles Woeste in één van de grootste Belgische fabriekssteden van die tijd, Aalst. Katoen stond gedurende de voorbije eeuwen niet alleen voor een economische vooruitgang, verbetering van landbouwtechnieken en industrialisering maar ook voor armoede, onderdrukking, machtsmisbruik en een overlevingseconomie.
De slinger keerde echter opnieuw tijdens de 20ste eeuw: nationale staten werden minder belangrijk, het telen en verwerken van katoen trok terug naar het zuiden, en de verwerking en productie werd in de handen van internationale ketens in de landen van herkomst gemaakt omdat ze zo veel efficiënter konden functioneren. De grote winsten bleven echter in de handen van deze multinationals en de productiekosten werden een marginaal deeltje van hun kostenplaatje in de keten van marketing en distributie van de afgewerkte textielproducten. Nog nooit werd zoveel katoen geteeld, verwerkt en geconsumeerd sinds de tweede helft van de 20ste eeuw ook al kwamen andere textielvezels opzetten ter aanvulling of vervanging van natuurlijke katoenen producten.
Beckert slaagt er in dit boek in cijfers, percenten, handelsstromen en economische politiek tot een fascinerend verhaal om te vormen. De hele wereld komt erin aan bod: van Midden-Amerika via het onafhankelijke Egypte, de Europese Afrikaanse kolonies, de Russische staat met haar invloedssfeer in Centraal-Azië, tot de Japanse zeggenschap in Korea en het Chinese gebied ‘Mantsoerije’. De vele cijfers en getallen zijn veelzeggend, maar voor een lezer als ik ook wel snel terug weg uit het geheugen. En ook zijn er natuurlijk wel wat theoretische paragrafen en niet zo vlot lezende zinnen waar je doorheen moet. Als lezer moet je er dus wel iets voor over hebben en even doorbijten tot op het einde toe. De geschiedenis is echter zo fascinerend en belangwekkend dat ik dit er graag heb bijgenomen.
Wat mij opviel:
“De Belgen waren in 1890 in Congo begonnen met hun eerste voorzichtige pogingen tot katoenteelt, maar pas in de jaren twintig van de twintigste eeuw nam de productie een hoge vlucht, en die ging gepaard met onbekend geweld. In 1920 produceerden landbouwers in Belgisch-Congo 1,5 miljoen kilo katoen, in 1931 44,5 miljoen kilo en in 1941 140 miljoen kilo. Dat was een respectabele hoeveelheid, gelijk aan ongeveer 15 procent van de productie van de Verenigde Staten voor de Burgeroorlog, toen Koning Katoen heer en meester was.”
“Weliswaar zou de katoenproductie van vandaag vrijwel onherkenbaar zijn voor de negentiende-eeuwse leden van de Liverpool Cotton Association of de Manchester Chamber of Commerce, er wordt tegenwoordig in de wereld meer katoen geproduceerd en geconsumeerd dan ooit tevoren.”
Over de auteur:
Sven Beckert is professor Geschiedenis aan de Harvard University in de VS, afkomstig van Duitsland. Hij studeerde geschiedenis, economie en politieke wetenschappen aan de universiteit van Hamburg, en behaalde zijn doctoraat in geschiedenis aan de Columbia University in de VS en kreeg daar verschillende onderzoeksbeurzen toegekend. Hij doet onderzoek naar en geeft les in de geschiedenis van de Verenigde Staten van de 19de eeuw. Meer informatie over de auteur en het boek: http://svenbeckert.com/
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Nathalie B1
Gesponsord
Wanneer zijn ploeg vastloopt door een reusachtig bot, gaat Boer Boris samen met Berend en Sam op onderzoek uit. Van welk dier zou dit bot kunnen zijn? Een cavia? Een marmot?
Marie zit op de beste school van de wereld met de allerliefste juf. Als haar klas uitgenodigd wordt om een week te ruilen met een andere klas, logeert Marie zelfs in een villa met zwembad en paarden.
De TikToks die geheimen van leerlingen én docenten onthullen, zijn enorm populair op Lauries school. Maar is het wel echt ongeluk als een meisje uit een van de sappigste TikToks om het leven komt?
Met zeven sleutels kan een bont gezelschap reizigers de schat van de meedogenloze Roverkoning in handen krijgen, als ze langs de zeven bewakers kunnen komen.
Noura leeft met een groot geheim – haar moeder mag absoluut niet ontdekken dat ze bij volle maan in een weerwolf verandert. En dan is er nog dat andere grote geheim ...
Als het afbrokkelende gebouw van Brams middelbare school wordt gesloten, moet hij ergens anders heen dan zijn beste vriend, Theo Thorbecke. Kunnen ze de school nog redden?
De kikkertjes maken weer met veel plezier en humor hun stripboeken. Met hun opbrengsten kunnen ze snoep kopen. Of kunnen ze het beter samen aan iets anders besteden?
Waakgorgel Jukko vertelt de Waakgorgeltjes-in-Opleiding en Melle dat er boven de poolcirkel een groot leger Brutelaars oprukt. De verdedigende Gorgels vallen allemaal in slaap.
Drie tieners bekennen de moord op Mirza. Alle drie hebben ze een motief, maar slechts een van hen is de dader. Wie viel Mirza aan op het feest? Wie is de mystery guest?
Er is een landelijke internetstoring en nu kunnen Quinn en Aaron geen huiswerk maken. Ze moeten een voldoende halen, anders moeten ze stoppen met hun videokanaal.
Een ode aan de allesoverstijgende kracht van vrouwenvriendschap en een intiem portret dat een nooit eerder getoonde kant van Marilyn Monroe laat zien.
Als haar vader haar herinneringen vertelt die niet rijmen met de geschiedenis zoals zij die kent, gaat Olga twijfelen over haar achtergrond.
Dit is het sensationele verslag van hoe Red Bull luidruchtig de Formule 1-wereld instapte en steeds succesvoller werd om uiteindelijk de sport te domineren met Max Verstappen.
Twee advocaten, de een wit, de ander zwart, proberen hun ten onrechte beschuldigde zwarte verdachte van de doodstraf te redden.
Tijdens een roerige debatavond aan de universiteit in Kiev verklaart Dani's jeugdvriend Pavel dat het socialisme dood is. Wanneer Pavel vervolgens verdwijnt, gaat Dani naar hem op zoek.
Journalist Gina deed jarenlang verslag van oorlogen over de hele wereld, maar sinds kort is ze correspondent in Rome. Na een zwoele zomeravond belandt ze in bed met haar jeugdvriend Okke.
Wanneer Poppy anonieme brieven ontvangt, betrokken is bij een ongeval en verrast wordt door een groot geldbedrag, wordt haar veerkracht zwaar op de proef gesteld.
Schrijfster Keet ontdekt dat de eigenaresse van een sjofele strandtent waar ze graag komt, illegaal onderdak biedt aan een groepje jongeren.
Bruce Cable, de extravagante boekhandelaar die zijn winkel bestiert op Camino Island, en de groep schrijvers die hij om zich heen heeft verzameld staan voor een nieuwe uitdaging.
Tanya, een Britse exchange student, komt een jaar lang in het gezin van Natalie en Matt wonen in hun luxe huis in Los Angeles. Ze begint steeds meer te lijken op hun overleden dochter Anabel.
Wanneer haar buurvrouw Kira dood wordt aangetroffen denkt iedereen aan zelfmoord. Maar Nancy is ervan overtuigd dat er kwade opzet is.
Amsterdam, 1824. In de kinderkolonie heerst een hard regime van tucht en discipline. Samen maken Karel en Lize een plan: proberen te ontsnappen uit Veenhuizen ...
Cornelisse en Wertheim selecteerden de mooiste en indrukwekkendste verhalen uit 12,5 jaar Echt gebeurd. Ook op papier beklijven deze verhalen. Een feest om te lezen!
Het team is een oude sekte op het spoor als plotseling de cold case roodgloeiend wordt: een jonge vrouw is sinds een paar dagen spoorloos verdwenen...
Pim Franssen beschrijft zijn reis vol beproevingen van twee jaar en twee dagen door 26 Afrikaanse landen in een oude Land Cruiser.
Over vergeving, spijt hebben van altijd maar doorgaan, het plezier van simpel leven en de kracht die schuilt in gewoon geluk.
Op Ivy's safari’s worden dieren alleen gefotografeerd. Ze stuit daarbij op verzet van de andere witte jagers, maar ze zet vastberaden door.
De zeventigjarige Cecilia kijkt ernaar uit de zomer ongestoord aan de kust door te brengen. Dit plan wordt echter verstoord als ze een onverwachte gast aantreft.
Met zijn kenmerkende opgerolde sokken, zijn taaiheid en wilskracht hoort Søren Lerby bij de absolute boegbeelden van het voetbal.
Als de jonge Ned Maddstone zich na een uit de hand gelopen grap op school plots in een streng bewaakte gevangenis bevindt, ziet de toekomst er veel minder rooskleurig uit.
Als je het lastig vindt om je gewoontes te veranderen, ligt dat niet aan jou. Slechte gewoontes blijf je herhalen, omdat je de verkeerde methode gebruikt.
Miljardair Georg zoekt hulp bij zijn vriend Joe Carling, voor zijn spoorloos verdwenen kleinzoon en enige erfgenaam. Iemand heeft er baat bij heeft als Filip nooit gevonden wordt …
Dumoulin wordt geconfronteerd met plekken waar nederlagen, crashes en rivalen een voedingsbodem bleken voor twijfels, frustraties en onzekerheden.
Het jaar van Gwen van Poorten varieerde van paddoceremonies tot botox, van met je partner naar Burning Man en je daar verloven tot het verbreken van die verloving.
Qmusic-dj en brandweerman Tom geeft aan de hand van heftige, verdrietige, leuke en soms idiote verhalen een eerlijk en inzichtelijk beeld van het leven van een brandweerman.
