Draai de rollen eens om

Dit boek vertelt over de nabije toekomst. Een groep Nederlanders heeft zich na een watersnoodramp die een groot gedeelte van Nederland heeft overspoeld, in een anoniem woestijndorp in Noord-Afrika gevestigd en probeert daar sinds enkele generaties een leven op te bouwen. De Hollanders houden zich staande door in de hasjteelt te gaan werken. Dit omgekeerde what-if immigratieverhaal trok mij als iemand die bezig is met fair trade, rechtvaardigheid en gelijkwaardigheid dan ook direct aan.

Christiaan van B is het hoofdpersonage van het boek, een 17 à 18-jarige jongen die in een Nederlands gezin opgroeit en in zijn school en zijn omgeving in aanraking komt met het leven van de oorspronkelijke bewoners. Eigenlijk is hij het er als geboren en getogen jongere in het dorp best gewoon geworden. Zijn vader wil echter koste wat het kost dat hij zijn Hollandse ‘cultuur en tradities’ behoudt. Samen met zijn beste Hollandse maat Willem III haalt Christiaan heel wat streken uit, maar stiekem heeft hij een relatie met het meisje Layla. Het boek begint met een aantal pesterijen tussen de ‘autochtone’ en de ‘allochtone’ bevolking, vooral dan tussen de jongeren, maar de tweespalt tussen de bevolkingsgroepen wordt doorheen het boek alleen maar groter en van langsom onoverbrugbaar (of toch tussen een aantal hoofdpersonages).

Na de dood van hun Nederlandse dominee, komt er zomaar uit het niets een nieuwe prediker van het beleden christelijke, nogal evangelisch aandoende geloof, de ‘gemeente’ binnengewandeld. Deze dominee vliegt er met zijn bekeringsdrift direct in. Het collectegeld dat op dat moment werd opgehaald, krijgt een andere bestemming: in plaats van een airconditioning voor het hete kerkje moet er nu gespaard worden voor een toren die er bij aangebouwd zal worden. Sinds zijn aantreden is niets meer hetzelfde: de Nederlanders worden opgehitst om hun ‘identiteit’ en ‘geloof’ te beschermen, maar als ook een journalist van de plaatselijke krant meer en meer zijn eigen bevolking opjut, komen de gemeenschappen lijnrecht tegenover elkaar te staan.

Aanvankelijk zou Christiaan in de dichtstbijzijnde stad geneeskunde gaan studeren, maar door fouten die hij en zijn vriend Willem III maken bij hun geheime handeltjes wordt de vader van Christiaan werkloos en wordt Christiaan in de plaats daarvan kostwinner voor zijn familie. In die functie van kostwinner wordt zijn toekomst door een catastrofale beslissing van hun dominee volledig de dieperik ingesleurd.

Het boek leest zeer vlot en houdt onze maatschappij van vandaag een spiegel voor. Er wordt ook verduidelijkt wat voor grote rol de groepsdruk speelt voor vele mensen en hoe dit zaken kan doen escaleren. Toch doet het verhaal hier en daar wat te kort aan het uiterst relevante thema. Sommige facetten hadden beter uitgewerkt kunnen worden terwijl religie wel een heel grote rol krijgt toebedeeld in het verhaal. Niet alle tendensen uit het Europese migratieverhaal zijn volgens mij trouwens aan godsdienst toe te schrijven.

Soms geraak je verward door de herinneringen die de oudere generatie heeft meegebracht uit Nederland, omdat deze uit onze tijd komen. Anderzijds zijn er ‘oude’ Hollandse tradities bij de nieuw geboren generaties terug ingevoerd zoals het spelen van voetbal (op zand!) of het rijden van een motor op houten klompen… Naar nog vrij jonge muziekreferenties uit Nederland (toch in zoverre ik het begrepen heb als Vlaming) wordt verwezen als ‘oude deuntjes’. Dit soort dingen maken dat het tijdsbeeld heel diffuus overkomt. Op de tv wordt er naar Nederlandse satellietprogramma’s gekeken (die me overigens niets zeggen) en oudere generaties weten meer af van hun oorspronkelijke land dan dat ze hun nieuwe gemeenschap (willen) leren kennen. Sommige dingen zijn al realistischer voorgesteld dan andere.

Het verhaal had gerust wat langer uitgesponnen mogen zijn om wat meer geleidelijkheid in te brengen in de evoluties die plaats vinden en misschien wat meer karakters dieper uit te werken. Zo bleef de vader, ‘Hans de Hollander’, wat te veel op de oppervlakte en is enkel Layla, als voorbeeld van een sterke vrouw weliswaar, één van de weinige prominente vrouwenrollen, wat voor mij persoonlijk rond dit thema onvoldoende is. Meer gedetailleerde tijdsreferenties hadden het verhaal ook meer ‘body’ en meer waarheidsgehalte kunnen geven. De opzet en het belang van het verhaal staan er, het zit hem in de details die het boek een duidelijkere ‘smoel’ (Antwerps) hadden gegeven; m.a.w. veel herkenbaarder hadden gemaakt.