Meer dan 5,6 miljoen beoordelingen en recensies Organiseer de boeken die je wilt lezen of gelezen hebt Het laatste boekennieuws Word gratis lid
×
Lezersrecensie

Origineel, onheilspellend, onbehaaglijk

Nathalie B1 21 september 2019
Hanna Bervoets (1984) is een Nederlandse schrijfster, journaliste en columniste die al heel wat prijzen op haar palmares heeft. Haar romans zijn naar verluidt allemaal uniek en in 2017 won ze de Frans Kellendonk-prijs voor haar hele oeuvre. Onlangs kwam haar laatste boek Welkom in het rijk der zieken uit. In Alles wat er was volgen we een groep van acht mensen die op een zondag in een schoolgebouw samen zijn gekomen voor de opnamen van een wetenschapsprogramma. Dan klinkt er opeens een knal en moeten ze op bevel van de overheid alle ramen, deuren en gordijnen sluiten. En dat blijft zo tot nader order.

Via de tv-redactrice Merel volgen we wat er gebeurt als een groep mensen op elkaar aangewezen is en moet zien te overleven zonder hulp of inmenging van buitenaf. Er worden regels opgelegd, ze zijn afgesneden van de buitenwereld, en raken in een roes van isolatie, eenzaamheid en aan elkaar hakende dagen van troosteloze eentonigheid. Want het is ook niet duidelijk wat er buiten gebeurd is. Internet was er onmiddellijk na de knal al niet meer, en ook de elektriciteit, de watertoevoer en de voedselvoorraden vallen na verloop van tijd weg. De groep durft het als het ware er niet met elkaar over hebben over wat er gebeurd kan zijn om het onherroepelijke niet in te moeten zien. Lotteke, de cameravrouw, was de eerste die toch naar buiten gevlucht is, en toen zagen ze even dat er een dikke zware mist rondom het gebouw hing. Door het feit dat zij niet terugkwam en ook niemand kon sturen om hen uit hun benarde situatie te halen, oordeelde de groep al snel dat het beter was om in de school te blijven schuilen.

Merel vindt een achtergebleven agenda van een leerlinge en gebruikt dit om een dagboek te beginnen, dat echter in door elkaar gehusselde stukken is achter gebleven voor de lezer en waardoor de dagen waarover ze schrijft chronologisch niet op elkaar volgen. In haar dagboek lezen we in die wanorde, met enkel de genummerde dagen als aanduiding, wat er gebeurt binnen de groep en hoe de verschillende personages op elkaar reageren. En die reacties en houdingen gaan na het verergeren van hun situatie over in overlevingsmodus. Basale menselijke neigingen worden zichtbaarder en de normen en waarden die normaal gezien een zekere vorm van beschaving kenmerken, vallen weg.

Merel is als ik-figuur ook heel onbetrouwbaar, want ze geeft enkel haar interpretatie weer van de personages rondom haar die we zonder enig ander perspectief te hebben niet kunnen verifiëren. Ze kan de lezer dus ook zoveel manipuleren als ze zelf wil natuurlijk.
Zowel dit ik-perspectief als de door elkaar gehusselde dagen maken het verhaal soms moeilijk te volgen, maar ook wel heel fascinerend en uitnodigend tot analyse. En de auteur daagt de lezer uit om te bedenken wat hij/zij in dergelijke situatie zelf zou doen. Niet dat je dit zonder zelf in dergelijke toestand te raken, echt kan weten natuurlijk, maar je gaat er over nadenken. Een mens zal ook wel oerinstincten hebben om te overleven die hij niet kan uitschakelen. Bervoets heeft duidelijk research gedaan naar dit overlevingsthema, en zich ook gebaseerd op gelijkaardige bestaande verhalen. Er wordt bv. hardop berekend hoe men het voedsel beter kan afbouwen en beter in steeds kleinere porties kan verbruiken om langer te overleven dan direct over te gaan naar een zeer strikte rantsoenering.

Alles wat er was schept een groot onbehagen, net als Merel raak je het tijdsbesef kwijt omdat je de dagen niet meer uit elkaar kan houden, en zal je uiteindelijk niet meer weten wat echt is en wat niet. Ook zullen hallucinaties door gebrek aan voedsel en water daar op den duur aan bijdragen. Tot op het einde zullen een aantal leden van de groep het risico kiezen om tegen beter weten in hun lot buiten te gaan opzoeken en of er toch niets veranderd is in de buitenwereld.

Bervoets schrijft dit boek op een zakelijke, niet-poëtische en tevens vrij afstandelijke manier, ze gebruikt ook wetenschappelijke kennis in combinatie met een goed doorzicht in de menselijke psyché. De belangrijkste drijfveren in deze extreme toestand zijn voldoende voedsel hebben om te overleven en liefde en seksualiteit om de eenzaamheid te counteren. Letterlijk de warmte aan elkaars lijven te kunnen doorgeven. Ook al is er een tussenstuk dat wat veel over het zelfde gaat door de beschreven eentonigheid op zich, komt er terug een keerpunt in het boek en wordt de situatie hallucinanter naarmate de tijd vordert en kruipt het verhaal je meer en meer onder de huid. Je wordt consequent in het ongewisse gelaten. Het boek blijft nazinderen en je blijft er over nadenken omdat er ook geen oplossingen aangereikt worden. En dat is wat Bervoets uiteindelijk wil: dat we proberen meer te zien dan wat er in eerste instantie te zien is en dat we ons vragen blijven stellen.

Reageer op deze recensie

Meer recensies van Nathalie B1

Gesponsord

Wanneer zijn ploeg vastloopt door een reusachtig bot, gaat Boer Boris samen met Berend en Sam op onderzoek uit. Van welk dier zou dit bot kunnen zijn? Een cavia? Een marmot?

Marie zit op de beste school van de wereld met de allerliefste juf. Als haar klas uitgenodigd wordt om een week te ruilen met een andere klas, logeert Marie zelfs in een villa met zwembad en paarden.

De TikToks die geheimen van leerlingen én docenten onthullen, zijn enorm populair op Lauries school. Maar is het wel echt ongeluk als een meisje uit een van de sappigste TikToks om het leven komt?

Met zeven sleutels kan een bont gezelschap reizigers de schat van de meedogenloze Roverkoning in handen krijgen, als ze langs de zeven bewakers kunnen komen.

Noura leeft met een groot geheim – haar moeder mag absoluut niet ontdekken dat ze bij volle maan in een weerwolf verandert. En dan is er nog dat andere grote geheim ...

Als het afbrokkelende gebouw van Brams middelbare school wordt gesloten, moet hij ergens anders heen dan zijn beste vriend, Theo Thorbecke. Kunnen ze de school nog redden?

De kikkertjes maken weer met veel plezier en humor hun stripboeken. Met hun opbrengsten kunnen ze snoep kopen. Of kunnen ze het beter samen aan iets anders besteden?

Waakgorgel Jukko vertelt de Waakgorgeltjes-in-Opleiding en Melle dat er boven de poolcirkel een groot leger Brutelaars oprukt. De verdedigende Gorgels vallen allemaal in slaap.

Drie tieners bekennen de moord op Mirza. Alle drie hebben ze een motief, maar slechts een van hen is de dader. Wie viel Mirza aan op het feest? Wie is de mystery guest?

Er is een landelijke internetstoring en nu kunnen Quinn en Aaron geen huiswerk maken. Ze moeten een voldoende halen, anders moeten ze stoppen met hun videokanaal.

Een ode aan de allesoverstijgende kracht van vrouwenvriendschap en een intiem portret dat een nooit eerder getoonde kant van Marilyn Monroe laat zien.

Als haar vader haar herinneringen vertelt die niet rijmen met de geschiedenis zoals zij die kent, gaat Olga twijfelen over haar achtergrond.

Dit is het sensationele verslag van hoe Red Bull luidruchtig de Formule 1-wereld instapte en steeds succesvoller werd om uiteindelijk de sport te domineren met Max Verstappen.

Twee advocaten, de een wit, de ander zwart, proberen hun ten onrechte beschuldigde zwarte verdachte van de doodstraf te redden.

Tijdens een roerige debatavond aan de universiteit in Kiev verklaart Dani's jeugdvriend Pavel dat het socialisme dood is. Wanneer Pavel vervolgens verdwijnt, gaat Dani naar hem op zoek.

Journalist Gina deed jarenlang verslag van oorlogen over de hele wereld, maar sinds kort is ze correspondent in Rome. Na een zwoele zomeravond belandt ze in bed met haar jeugdvriend Okke.

Wanneer Poppy anonieme brieven ontvangt, betrokken is bij een ongeval en verrast wordt door een groot geldbedrag, wordt haar veerkracht zwaar op de proef gesteld.

Schrijfster Keet ontdekt dat de eigenaresse van een sjofele strandtent waar ze graag komt, illegaal onderdak biedt aan een groepje jongeren.

Bruce Cable, de extravagante boekhandelaar die zijn winkel bestiert op Camino Island, en de groep schrijvers die hij om zich heen heeft verzameld staan voor een nieuwe uitdaging.

Tanya, een Britse exchange student, komt een jaar lang in het gezin van Natalie en Matt wonen in hun luxe huis in Los Angeles. Ze begint steeds meer te lijken op hun overleden dochter Anabel.

Wanneer haar buurvrouw Kira dood wordt aangetroffen denkt iedereen aan zelfmoord. Maar Nancy is ervan overtuigd dat er kwade opzet is.

Amsterdam, 1824. In de kinderkolonie heerst een hard regime van tucht en discipline. Samen maken Karel en Lize een plan: proberen te ontsnappen uit Veenhuizen ...

Cornelisse en Wertheim selecteerden de mooiste en indrukwekkendste verhalen uit 12,5 jaar Echt gebeurd. Ook op papier beklijven deze verhalen. Een feest om te lezen!

Het team is een oude sekte op het spoor als plotseling de cold case roodgloeiend wordt: een jonge vrouw is sinds een paar dagen spoorloos verdwenen...

Pim Franssen beschrijft zijn reis vol beproevingen van twee jaar en twee dagen door 26 Afrikaanse landen in een oude Land Cruiser.

Over vergeving, spijt hebben van altijd maar doorgaan, het plezier van simpel leven en de kracht die schuilt in gewoon geluk.

Op Ivy's safari’s worden dieren alleen gefotografeerd. Ze stuit daarbij op verzet van de andere witte jagers, maar ze zet vastberaden door.

De zeventigjarige Cecilia kijkt ernaar uit de zomer ongestoord aan de kust door te brengen. Dit plan wordt echter verstoord als ze een onverwachte gast aantreft.

Met zijn kenmerkende opgerolde sokken, zijn taaiheid en wilskracht hoort Søren Lerby bij de absolute boegbeelden van het voetbal.

Als de jonge Ned Maddstone zich na een uit de hand gelopen grap op school plots in een streng bewaakte gevangenis bevindt, ziet de toekomst er veel minder rooskleurig uit.

Als je het lastig vindt om je gewoontes te veranderen, ligt dat niet aan jou. Slechte gewoontes blijf je herhalen, omdat je de verkeerde methode gebruikt.

Miljardair Georg zoekt hulp bij zijn vriend Joe Carling, voor zijn spoorloos verdwenen kleinzoon en enige erfgenaam. Iemand heeft er baat bij heeft als Filip nooit gevonden wordt …

Dumoulin wordt geconfronteerd met plekken waar nederlagen, crashes en rivalen een voedingsbodem bleken voor twijfels, frustraties en onzekerheden.

Het jaar van Gwen van Poorten varieerde van paddoceremonies tot botox, van met je partner naar Burning Man en je daar verloven tot het verbreken van die verloving.

Qmusic-dj en brandweerman Tom geeft aan de hand van heftige, verdrietige, leuke en soms idiote verhalen een eerlijk en inzichtelijk beeld van het leven van een brandweerman.