Drie wijzen uit het Oosten? Oproep tot broederlijkheid!
Een Klassieker met grote ‘K’ is dit laatste werk van de grote Vlaamse auteur Willem Elsschot en tevens het sluitstuk van de nieuwe Elsschot-uitgaven van uitgeverij Polis. Elsschot schreef dit boek in 1946 maar laat het plaatsvinden in 1938, vlak voordat de Tweede Wereldoorlog zou uitbreken, en dit al zeer duidelijk wordt in het straatbeeld van toen.
Drie Afghaanse zeemannen zijn aangemonsterd in Antwerpen, en Frans Laarmans, Elsschot’s alter ego, wordt op hen attent gemaakt door de eigenaresse van een winkel waar hij zijn krant koopt en hem wijst op drie ‘rijstkakkers’die voor haar zaak staan. Laarmans op zijn beurt noemt hen zijn ‘zwartjes’ op een vriendelijkere doch nog paternalistisch aandoende wijze voor onze tijd. Later zullen ze in een Antwerps politiebureau zelfs uitgescholden worden voor ‘bloody nigger’ en ‘zwarte piet’. Van een actueel boek gesproken… Afghanen die als zwarten worden bestempeld, nu zouden we er trouwens niet meer aan denken.
De welbekende zoektocht naar Maria Van Dam, Kloosterstraat 15 (naam en adres zijn gekrast op een kartonnetje die de heren aan Laarmans tonen) wordt aangevat. Laarmans vindt in hun odyssee een excuus om opnieuw zoals zo vele avonden niet op huis en moeder de vrouw toe te gaan. Op dezelfde schertsende en ironische toon van Elsschot die we zo goed hebben leren kennen uit zijn voorafgaande werken, wandel je mee met hen door de stad Antwerpen, en voel je hun teleurstelling als ze telkens op een verkeerd adres uitkomen. Maria blijkt een fata morgana of eerder een onbereikbaar ideaal te zijn. De tocht ernaartoe blijkt belangrijker. Tenslotte komen ze in het café van Kortenaar terecht waar ze de staat van de wereld opmaken: hoe Laarmans er het christendom probeert uit te leggen in zijn krakkemikkige Engels, is bijzonder hilarisch. De drie grote thema’s liefde, religie en politiek komen aan bod in dit vreemd aandoende maar toenadering zoekende gesprek. Die drievuldigheid duikt zo altijd weer op…
De drie wijzen uit het oosten, die naar (de heilige) Maria zoeken, en een ster, hun gids Laarmans, volgen. Velen weten wel weg met de duidelijke symboliek uit het boek, Elsschot komt er zelfs mee weg om dit in zijn novelle zélf te relativeren: ‘Nu kan Maria ieder ogenblik verschijnen, want in de grot van Lourdes is het wonder ook gebeurd.’ Op deze manier herken je de echte meester.
Toch is Elsschot bij uitstek een auteur die een heldere en zakelijke schrijfstijl heeft, en normaal gezien ook neerschrijft wat hij bedoelt. Hier kunnen symbolenzoekers en de nuchtere lezers die alleen kijken naar wat er echt staat, oneindig met elkaar over blijven discussiëren. De sterkste boodschap die dit verhaal ook vandaag naar voren kan brengen, is toch diegene die hij zelf schreef jaren na de verschijning van Het Dwaallicht in een brief:
'Ik heb in dat boekje in het licht willen stellen dat mensen van zéér verschillende stand, godsdienst, ras en kleur broederlijk met elkaar kunnen omgaan en vriendschap sluiten.'
In een korte novelle op dergelijke precieze wijze uit de doeken doen wat zijn kijk op de maatschappij was, het is niet velen gegeven. Nadien is zijn meesterlijke pen jammer genoeg blijven zwijgen. En niet onaangekondigd overigens.
'En opnieuw aan Ali denkend, schiet mij een liedje uit mijn jeugd te binnen:
Adieu, adieu,
I can no longer stay with you
I hang my harp on a weeping willow-tree
and may the world go well with thee.'
Willem Elsschot liet ons een prachtig en overzichtelijk oeuvre na, om te lezen en te blijven herlezen, om te genieten van zijn onovertroffen stijl, zijn heldere taalgebruik, zijn humor, zijn boodschap en zijn intensiteit.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van
Gesponsord
Als Jolenes helikopter crasht in Irak, moet ze terugkeren naar het huwelijk en gezin dat ze onder hoogspanning achterliet. Schrijf je nu in voor de Hebban Leesclub.
Beth leidt een gelukkig leven met haar man Frank op hun schapenboerderij, maar dan komt haar jeugdliefde Gabriel terug, met wie ze als zeventienjarige een intense zomer beleefde. Bekijk alle Boekenweektips.
Fayes vader bedreigt niet alleen haar, maar ook haar dierbaren en levenswerk, het bedrijf Revenge. Ze roept haar vriendinnen om zich heen om de ultieme wraak te plannen. Bekijk alle Boekenweektips.
In concentratiekamp Westerbork doet jonge moeder Catharina alles wat nodig is om haarzelf en haar zoon te laten overleven. Ze gaat als showgirl dansen in het beroemde kampcabaret. Bekijk alle Boekenweektips.
Isabel woont alleen in het huis van haar overleden moeder, waar alles rustig voortkabbelt tot plotseling haar broer Louis met zijn nieuwe vriendin Eva voor de deur staat. Bekijk alle Boekenweektips.
Een onweerstaanbare schelmenroman over Algot Olsson en een bonte verzameling mensen. Algot stort zich op de mooie en hopelijk lucratieve kunst van het distilleren van brandewijn. Bekijk alle Boekenweektips
Een jonge cartograaf vertrekt naar Amsterdam en tekent voor zijn grote liefde in zijn wereldkaart, vlak naast de evenaar, een 'nog onontdekt' eiland dat haar naam draagt. Bekijk alle Boekenweektips.
Op een koude winteravond belandt de zeventigjarige Leah met haar auto in het water. Hoewel de kade al snel vol mensen staat, doet niemand iets. Tot grote frustratie van studente Mirjam. Bekijk alle Boekenweektips.
De meningsverschillen over hoe het tuincomplex bestuurd moet worden, kunnen elk moment weer oplaaien, maar de grootste dreiging komt van de kant van de gemeente. Bekijk alle Boekenweektips.
Philip Dröge duikt in de curieuze geschiedenis van Nederlandstalig New York en New Jersey en doet dat op de fiets. Een boek dat reisgids, geschiedenisboek en road novel ineen is. Bekijk alle Boekenweektips.
Taalwetenschapper Khalid Mourigh gaat de straat op en de scholen langs om straattaal, het gebruik van Engels en de meertaligheid van het Nederlands te onderzoeken. Bekijk alle Boekenweektips.
Aan het begin van de Eindtijd valt de vrijdenkende engel Astoreth naar de aarde. Hij raakt verzeild in apocalyptische avonturen die hem van Amsterdam naar het Zweedse platteland voeren. Bekijk alle Boekenweektips.
Een meisje en een vis denken beiden dat de ander gevangenzit en dus maken ze een wak, maar ze beseffen dat het beter is als ze blijven waar ze zijn. Bekijk alle Boekenweektips.
Terwijl de ambitieuze Pierre groeit in zijn rol op de redactie van een tijdschrift, kelderen de abonneecijfers. Hoe lang moeten tradities en gewoontes in stand worden gehouden? Bekijk alle Boekenweektips.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog raken de levens van Luna en haar vader, de Joodse Rifka, de Indiase Chandar en Thiemen met elkaar verweven op een manier die zij niet voorzien. Bekijk alle Boekenweektips.
Eliza had zes broers, maar alleen Krekel is nog over. Een bangerik, een huilebalk, een blok aan haar been, eigenlijk. Alles gaat mis, maar Eliza en Krekel blijven zoeken naar hun verdwenen broers. Bekijk alle Boekenweektips.
Als de literaire bundel van zware crimineel Derek L. op het punt staat te verschijnen, mag hij tijdens zijn weekendverlof van de gevangenis aanwezig zijn op zijn eigen boekpresentatie. Bekijk alle Boekenweektips.
In dit hartstochtelijke pamflet toont docent Karim Amghar aan hoe mbo'ers nog steeds te maken hebben met onderwaardering, terwijl ze onmisbaar zijn voor de samenleving. Bekijk alle Boekenweektips.
Wanneer Hitler aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog Oostenrijk binnenvalt, moeten vijf hechte vrienden kleur bekennen. Kun je een ander ooit ten diepste kennen? Bekijk alle Boekenweektips.
Iemand breekt in bij Simon en beweert dat ze beiden vastzitten op een alternatieve belevingsvakantie. Het is het begin van een aangrijpende speurtocht. Bekijk alle Boekenweektips.
Stine Jensen verkent hoe mediastormen kunnen ontstaan en hoe je filosofie kunt inzetten om ze te duiden. Bekijk alle Boekenweektips.
Een kleurrijke groep outcasts raakt betrokken bij het mysterie van Salomé Abergel, de beroemde kunstenares die op het hoogtepunt van haar carrière plotseling verdwijnt. Bekijk alle Boekweektips.
Als Hitler aan de macht komt, vluchten Eva en Itzhak naar het conservatieve Zeeland. Daar haalt het gevaar hen in en Eva zal moeten kiezen. Bekijk alle Boekenweektips.
In de persoonlijke verhalen van Rusland-correspondent Iris de Graaf lees je hoe het is om als jonge vrouw verslag te doen vanuit Moskou, in het land van haar grootmoeder. Bekijk alle Boekenweektips.
Het is ronduit indrukwekkend wat we weten van onze moedertaal, wat we ermee kunnen, en hoe we dingen haarfijn aanvoelen. Bekijk alle Boekenweektips.
Sinds 2015 zit Astrid Holleeder ondergedoken, wat enorme impact heeft op haar leven en dat van haar familie. Ze vertelt over de dagelijkse routines, constante waakzaamheid en haar angst. Bekijk alle Boekenweektips.
