Eyeopener over de Riffijnse en de Marokkaanse geschiedenis

Sietske de Boer, Arabist, schrijver en journalist, werkte van 2000 tot 2012 in Marokko, waarvan de laatste zes jaar in Al Hoceima. Ze schreef al verschillende boeken over de Rif, het gebied waar 90% van de Marokkaanse Nederlanders en een aanzienlijk deel van de Marokkaanse Belgen vandaan  komt. Dit jaar kwam Het verdriet van de Rif. Kroniek van een langverwachte opstand van haar uit. Hierin beschrijft ze niet alleen het ontstaan van de Riffijnse verzetsbeweging, maar neemt ze ook een lange aanloop en doet ze een groot deel van de 20e-eeuwse geschiedenis van het Rif-gebied en Marokko uit de doeken.  

Buiten de Riffijnse of Marokkaanse gemeenschap zal deze bloedige geschiedenis weinig bekend zijn bij het brede publiek in de Lage Landen. De huidige vreedzame verzetsbeweging, de ‘Hirak’, ontstond toen visverkoper Mohsin Fikri in 2016 in Al Hoceima door een vuilniswagen werd geplet –op het moment dat hij zijn lading illegaal gevangen vis probeerde te redden, die door de politie in beslag was genomen.

Het verzet is nog steeds aanwezig in deze gemeenschap, hoewel ze hardhandig de kop werd ingedrukt door de Marokkaanse autoriteiten; door talrijke kopstukken en activisten van de beweging jarenlange gevangenisstraffen op te leggen. Nasser Zefzafi is de alom erkende leider van de Hirak-beweging en kreeg samen met andere belangrijke leden gevangenisstraffen van 10 tot 20 jaar opgelegd. Ook de Marokkaanse migranten uit dit gebied, die zich nu in Nederland, België, Frankrijk en Spanje bevinden, volgen het nieuws hierover op de voet. Hoe zij bij het verzet betrokken zijn, wordt ook in Het verdriet van de Rif uitgelicht.  

Het jarenlange verzet van de Riffijnen ten aanzien van de Marokkaanse staat grijpt terug naar de kloof die tussen deze twee gebieden is ontstaan vanaf de Marokkaanse onafhankelijkheid in de jaren 50 van de vorige eeuw. Maar De Boer gaat terug tot in 1900, toen de Rif werd gekoloniseerd en bezet door de Spaanse staat, en de rest van Marokko onder Frans gezag stond. De Boer behandelt de harde strijd van de troepen (onder leiding van de nog steeds met heldenstatus bekleedde sterke man Mohamed Abdelkrim el-Khattabi) tegen de Spaanse bezetter en het kortstondige bestaan van de Rif-Republiek (1921-1925).

Tijdens die oorlog zette de Spaanse bezetter massaal gifgasbombardementen in, waarvoor men het gifgas van Duitsland aankocht. En dat drama is ook nu nog niet afgesloten, want een serieus proces heeft daar nooit over plaatsgehad. Ook nu nog kunnen Riffijnen door die massale bombardementen kanker krijgen, die ze door de Marokkaanse desinvestering in de gezondheidszorg in het gebied nog steeds niet goed kunnen behandelen.  

De Boer opent een groot blik aan redenen waarom de regio is achtergebleven en hoe de Rif geleden heeft onder de kolonisering; de latere repressie en de jaren van lood onder de voormalige Marokkaanse koning Hassan II; de jarenlange corruptie en de achterstelling van de regio. Confronterend in het boek is dat Europese mogendheden lang hebben weggekeken van het schenden van de mensenrechten en folteren van politieke tegenstanders onder het regime van Hassan II.  

De Boer opent de ogen van de lezer, maar doet dit wel in een wat springerige stijl. Ze verlegt regelmatig de aandacht van één tijdslijn naar stukken met een andere inspringing, die over een bepaalde persoon, feit of gebeurtenis handelen, en zaken in haar belangrijkste narratief zo moeten uitdiepen. Dit sticht af en toe verwarring, daarom was het zeker interessant geweest om als aparte bijlage een tijdslijn in het boek op te nemen met de belangrijkste data, personen en gebeurtenissen (en/of een index met lemma’s die gemakkelijk op te zoeken zijn). Met enkele simpele ingrepen had dit de helderheid van haar boek enigszins bevorderd. Dat neemt niet weg dat de thematiek klaar en duidelijk overkomt, en dat De Boer een uitstekende journalist en schrijfster is.