Prachtig verhaal over menselijke relaties en maatschappij op Curaçao

Het boek Maan en Zon van Stefan Brijs (1969) verscheen in 2015, na de grote successen van deze auteur De Engelenmaker (2005) en Post voor mevrouw Bromley (2011). Met deze roman toont Brijs zijn veelzijdigheid: ook over Curaçao, een veeleer onbekend eiland voor veel Belgen in de Nederlandse Antillen, weet hij een aangrijpend en inzichtelijk verhaal te vertellen. Zijn vrouw, Melanie, heeft er een deel van haar jeugd gewoond, en hij kent het eiland uit verhalen van zijn schoonouders die er beiden les gaven in de jaren 60 van de twintigste eeuw. Hij keerde er naar terug met zijn vrouw en opnieuw toen hij dit boek aan het schrijven was.

In Maan en zon volgt Brijs een familie drie generaties lang uit de ogen van broeder en onderwijzer Daniel, die zeer betrokken is bij Max Tromp en zijn verwanten. Het personage broeder Daniel, de enige zwarte broeder van zijn klooster, werd in zijn engagement om zich in te zetten voor zijn gemeenschap gevoed door pater Amado Römer, een echt bestaande inheemse pastor die tot bisschop werd benoemd, en zich inzette voor sociale rechtvaardigheid en mee de vakbonden op Curaçao hielp oprichten.

In de nacht van 18 juli 2001 denkt Daniel terug aan Max, die hij enkele decennia geleden in de klas kreeg, en nu aan een allesbepalende vliegtuigreis begint. Max was een erg pientere jongen die de ambitie had om zelf onderwijzer te worden maar door tegenslag en het lot in de voetsporen van zijn vader Roy is getreden. De macho taxichauffeur Roy heeft altijd een glimmende Dodge matador gehad waarmee hij zijn klanten afhaalde en is gekend over het hele eiland vanwege zijn imago. De scène waarin broeder Daniel kennismaakt met Max wanneer hij wordt afgezet met die auto door zijn vader aan de schoolpoort wordt verschillende keren uit een ander perspectief beschreven waardoor de lezer de gevoelens van de verschillende personages leert kennen die meespelen in het verhaal. Ondanks dat Roy Max’ moeder, Myrna, telkens opnieuw in de steek heeft gelaten, en zij jaren alleen voor haar gezin instaat, kan deze sterke vrouw het niet over haar hart krijgen om Roy te laten vallen als hij vrij jong nog getroffen wordt door reuma die zijn spieren een voor een uitschakelen.

Als Max zelf vader is geworden, probeert hij zijn zoon Sonny de opvoeding te geven die hij gemist heeft terwijl Curaçao overspoeld wordt met toeristen en drugs. Gemakkelijk gaat dat niet. Ook al heeft hij de intelligentie van zijn vader, gaat hij puberen en wordt hij ook verleid door de massaconsumptie die voor de gewone Curaçaoër niet toegankelijk is. De gevolgen zijn groot, waardoor het lot op het einde van het verhaal niet kan worden ontweken, en het boek helemaal niet hoopvol is.

Het verschil tussen de blanken en de zwarte of inheemse bevolking blijft op Curaçao blijkbaar huizenhoog, ook al werden er na de opstand en de rellen van 30 mei 1969 – trinta de mei – enkele veranderingen doorgevoerd; die waren echter niet diepgaand genoeg. De gelatenheid van de eilanders wordt in het boek goed beschreven. Zowel Max als zijn vrouw Lucia zijn er een exponent van. De zelfbevraging van broeder Daniel op een bepaald moment is een knappe analyse, maar hij gaat door omdat hij een roeping heeft.

Brijs neemt je helemaal mee in zijn verhaal, en laat je nadenken. Als Belg staat hij verder af van het eiland dan een Nederlandse auteur en is hij een meer onafhankelijke waarnemer. Hij weet de geschiedenis van Curaçao slim te verweven in een pakkend familieverhaal dat verschillende generaties overbrugt. De beschrijving van de levens van de gewone bevolking en hier en daar enkele stukjes in het Papiaments dompelen je onder in de sfeer van het eiland. De auteur weet je in zijn boeken telkens mee te nemen in het leven van zijn personages, in welke setting en in welke tijd het ook speelt. Maan en zon is een hard boek, maar toont de grimmige waarheid. Heel zomers is dit boek ondanks dat de cover dit wat laat uitschijnen, dus niet echt.