Wat een gloedvolle en zinderende Riffijnse erfenis!
Vele Riffijnen hebben zich van het begin tegen het Marokkaanse regime verzet, dat leidde tot jarenlange gevangenisstraffen, misbruik en folteringen die het daglicht niet mochten zien. Chacha werd politiek asiel verleend omdat hij vervolgd werd, El Walid werd opgepakt en gefolterd voordat hij kon vluchten. Het was een tijd waarin de migratie vanuit Noord-Afrika van start ging en in latere decennia alleen maar een hogere vlucht nam, door zowel politieke als sociaal-economische redenen. Mensen vielen dus naar beneden, en hard. Maar deze dichters pakten hun leven weer op en probeerden weer verder te gaan. De Rif is echter blijven vallen, op sociaal-economisch vlak is het nog altijd geen gebied waar mensen in vrijheid hun mening kunnen verkondigen en zich kunnen ontplooien.
Het verhaal achter de tiendelige reeks van de Berberbibliotheek is al meermaals uit de doeken gedaan. Die reeks komt voort uit de overtuiging van de Nederlandse van Berberse afkomst schrijver, vertaler en docent Asis Aynan dat de identiteit van de Riffijnen, de Berbers, meer naar voren moet komen. Met de Berberbibliotheek heeft hij een nieuwsgierig makende reeks van tien boeken van grote Riffijnse auteurs uitgebracht, eerst bij uitgeverij Athenaeum - Polak & Van Gennep en dan bij uitgeverij Jurgen Maas. Meer hierover kan je vinden in het nawoord van deze bundel.
Zijn de gedichten uit deze bundel de moeite waard? Kunnen ze gelezen worden zonder deze achtergrond? Wie of eerder welke doelgroep kan er het meeste uit deze gedichten halen? Heel wat teksten uit deze bundel zijn heel narratief; ze brengen dikwijls een heel verhaal over, ze zijn echter soms ook moeilijk vatbaar en herkenbaar voor de lezer uit de lage landen, zelfs als liefhebber van poëzie en geïnteresseerde leek. Dat wil natuurlijk niet zeggen dat als je wat moeite doet, je er al niet heel wat kan uithalen.
De kunst van het schrijven staat bij de vier dichters sowieso als een paal boven water, zelfs vanuit de vertaling van de teksten uit de oorspronkelijke taal (Tamazight) blijkt dit. Ik kan me wel voorstellen dat de teksten in het Tamazight bij de Riffijnse migranten hier (en die hun taal nog spreken) nog veel meer gevoel en herkenning zal oproepen. Bovendien ben ik er van overtuigd dat een opvoering of gewone inlezing van deze gedichten in de oorspronkelijke taal ook bij niet-Tamazight sprekers de intonatie en het ritme, en zo de kracht van de tekst goed kan overbrengen. Dat is me bij het voorbrengen van teksten in talen die ik niet machtig ben, ook al opgevallen. Extra’s bij een dergelijke uitgave brengen natuurlijk altijd kosten mee, het lijkt me echter zomaar een goed ideetje om een aantal oorspronkelijke teksten eens te podcasten of zo?
Uit de gedichten van Chacha spreken vooral zijn zin voor vrijheid, zijn politieke stellingname en idealisme. In zijn teksten vind je sporen van zijn persoonlijke verhaal terug en de redenen van de massale diaspora, bij de andere dichters die gemigreerd zijn trouwens ook.
‘Negentienvijfenvijftig’:
[…]
Ik heb mezelf bijeengeraapt,
de moederschoot vaarwelgezegd,
om mij te begeven in een woestijn
waar de oogopslag van doodsengelen
barsten sloeg in het gesteente.
Oneindige monden
sloegen mij in de boeien,
blindstarende monden,
leugenachtige monden,
publiekelijk verworpen monden! […]
Duidelijke taal, sterke boodschap, maar als ik wat verder blader, zijn er andere gedichten die er uitkomen als waren (zijn?) ze zo in het Nederlands geschreven. Misschien is het niet toevallig dat de gedichten van de enige vrouw in het gezelschap, Fadma el Ouariachi toch ook meer binnen dringen bij mij? Ze hebben ook een emancipatorische boodschap wat me er natuurlijk zeker ook in aantrekt. Gedichten als ‘De wortels van dit leven’, ‘Mijn hart heeft je nodig’ en 'Mijn Filippica' drukken uit wat voor sterke rol de vrouw en moeder in het gezin altijd inneemt. El Ouariachi heeft echter ook geen schrik om de emoties uit te drukken die je als vrouw kan voelen bij het maken van moeilijke keuzes, en een zinderende aanklacht te schrijven.
Van el Ouariachi worden de gedichten door artiesten als songtekst gebruikt. De dichter-songwriter Mimoun el Walid zet zijn teksten dan weer zelf op muziek. Hij is de vader van het moderne Riffijnse lied. Er is weemoed en nostalgie in zijn teksten terug te vinden, evenals zijn gevoelens over ballingschap die een mens door elkaar kunnen schudden, de heimwee en zelfs ‘sehnsucht’ naar het eigen land, waar uiteindelijk toch niet te overleven viel en waar men niet naar terug kon keren. Aynan luisterde als kind naar zijn poëzie en muziek op cassettebandjes. Hij wist toen niet dat zijn gedicht ‘Reikend naar het licht’ in de jaren tachtig van de vorige eeuw in een kerker was geschreven, hoewel het natuurlijk uit de tekst wel duidelijk wordt:
Vanuit de diepten van de aarde
laat ik mijn blikken gaan
naar de hoge hemel
om te zweven in dromen
te vliegen als de zwaluwen
zoekend naar het geluk.
Maar het duister
heeft het geluk weggenomen.
Door de tralies van lange nachten
kijk ik naar de wolken en
zie ik een wit paar galopperen door mijn hart.
Mijn hart is de renbaan van voorvaderen
waar de hoefijzers van de paarden vonken slaan.
Mijn hart is een veld,
een veld waar klaprozen bloeien.
Daar is het dat de jonge kinderen spelen
en glimlachen
tegen de stralen van een schitterende zon.
Slik, hoe meer je de achtergrond kent, hoe harder de teksten wel bij je binnenkomen. Ook bij de vierde dichter Ahmed Ziani waar er pareltjes van verzen en zinnen te vinden zijn, is dit het geval. Als elk gedicht zulk verhaal kent, en met de culturele referenties die sommige teksten nodig hebben om volledig begrepen te worden, hadden een aantal gedichten misschien beter een voorwoord gekregen dan een lijst met voetnoten en een nawoord. Dat was toch mijn bedenking.
Volgende bundels van voornoemde dichters zijn in het Nederlands verschenen:
Mohammed Chacha:
• Honger, naaktheid en vlucht voor de honden
Ahmed Ziani
• In steen zal ik schrijven
• Jubelzang voor de bruidegom
Mimoun el Walid
• Reikend naar het licht
Met dank aan de Berberbibliotheek om toegang te verlenen tot deze onbekende namen en prachtige tot nadenken stemmende teksten in onze contreien.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Nathalie B1
Gesponsord
Wanneer zijn ploeg vastloopt door een reusachtig bot, gaat Boer Boris samen met Berend en Sam op onderzoek uit. Van welk dier zou dit bot kunnen zijn? Een cavia? Een marmot?
Marie zit op de beste school van de wereld met de allerliefste juf. Als haar klas uitgenodigd wordt om een week te ruilen met een andere klas, logeert Marie zelfs in een villa met zwembad en paarden.
De TikToks die geheimen van leerlingen én docenten onthullen, zijn enorm populair op Lauries school. Maar is het wel echt ongeluk als een meisje uit een van de sappigste TikToks om het leven komt?
Met zeven sleutels kan een bont gezelschap reizigers de schat van de meedogenloze Roverkoning in handen krijgen, als ze langs de zeven bewakers kunnen komen.
Noura leeft met een groot geheim – haar moeder mag absoluut niet ontdekken dat ze bij volle maan in een weerwolf verandert. En dan is er nog dat andere grote geheim ...
Als het afbrokkelende gebouw van Brams middelbare school wordt gesloten, moet hij ergens anders heen dan zijn beste vriend, Theo Thorbecke. Kunnen ze de school nog redden?
De kikkertjes maken weer met veel plezier en humor hun stripboeken. Met hun opbrengsten kunnen ze snoep kopen. Of kunnen ze het beter samen aan iets anders besteden?
Waakgorgel Jukko vertelt de Waakgorgeltjes-in-Opleiding en Melle dat er boven de poolcirkel een groot leger Brutelaars oprukt. De verdedigende Gorgels vallen allemaal in slaap.
Drie tieners bekennen de moord op Mirza. Alle drie hebben ze een motief, maar slechts een van hen is de dader. Wie viel Mirza aan op het feest? Wie is de mystery guest?
Er is een landelijke internetstoring en nu kunnen Quinn en Aaron geen huiswerk maken. Ze moeten een voldoende halen, anders moeten ze stoppen met hun videokanaal.
Een ode aan de allesoverstijgende kracht van vrouwenvriendschap en een intiem portret dat een nooit eerder getoonde kant van Marilyn Monroe laat zien.
Als haar vader haar herinneringen vertelt die niet rijmen met de geschiedenis zoals zij die kent, gaat Olga twijfelen over haar achtergrond.
Dit is het sensationele verslag van hoe Red Bull luidruchtig de Formule 1-wereld instapte en steeds succesvoller werd om uiteindelijk de sport te domineren met Max Verstappen.
Twee advocaten, de een wit, de ander zwart, proberen hun ten onrechte beschuldigde zwarte verdachte van de doodstraf te redden.
Tijdens een roerige debatavond aan de universiteit in Kiev verklaart Dani's jeugdvriend Pavel dat het socialisme dood is. Wanneer Pavel vervolgens verdwijnt, gaat Dani naar hem op zoek.
Journalist Gina deed jarenlang verslag van oorlogen over de hele wereld, maar sinds kort is ze correspondent in Rome. Na een zwoele zomeravond belandt ze in bed met haar jeugdvriend Okke.
Wanneer Poppy anonieme brieven ontvangt, betrokken is bij een ongeval en verrast wordt door een groot geldbedrag, wordt haar veerkracht zwaar op de proef gesteld.
Schrijfster Keet ontdekt dat de eigenaresse van een sjofele strandtent waar ze graag komt, illegaal onderdak biedt aan een groepje jongeren.
Bruce Cable, de extravagante boekhandelaar die zijn winkel bestiert op Camino Island, en de groep schrijvers die hij om zich heen heeft verzameld staan voor een nieuwe uitdaging.
Tanya, een Britse exchange student, komt een jaar lang in het gezin van Natalie en Matt wonen in hun luxe huis in Los Angeles. Ze begint steeds meer te lijken op hun overleden dochter Anabel.
Wanneer haar buurvrouw Kira dood wordt aangetroffen denkt iedereen aan zelfmoord. Maar Nancy is ervan overtuigd dat er kwade opzet is.
Amsterdam, 1824. In de kinderkolonie heerst een hard regime van tucht en discipline. Samen maken Karel en Lize een plan: proberen te ontsnappen uit Veenhuizen ...
Cornelisse en Wertheim selecteerden de mooiste en indrukwekkendste verhalen uit 12,5 jaar Echt gebeurd. Ook op papier beklijven deze verhalen. Een feest om te lezen!
Het team is een oude sekte op het spoor als plotseling de cold case roodgloeiend wordt: een jonge vrouw is sinds een paar dagen spoorloos verdwenen...
Pim Franssen beschrijft zijn reis vol beproevingen van twee jaar en twee dagen door 26 Afrikaanse landen in een oude Land Cruiser.
Over vergeving, spijt hebben van altijd maar doorgaan, het plezier van simpel leven en de kracht die schuilt in gewoon geluk.
Op Ivy's safari’s worden dieren alleen gefotografeerd. Ze stuit daarbij op verzet van de andere witte jagers, maar ze zet vastberaden door.
De zeventigjarige Cecilia kijkt ernaar uit de zomer ongestoord aan de kust door te brengen. Dit plan wordt echter verstoord als ze een onverwachte gast aantreft.
Met zijn kenmerkende opgerolde sokken, zijn taaiheid en wilskracht hoort Søren Lerby bij de absolute boegbeelden van het voetbal.
Als de jonge Ned Maddstone zich na een uit de hand gelopen grap op school plots in een streng bewaakte gevangenis bevindt, ziet de toekomst er veel minder rooskleurig uit.
Als je het lastig vindt om je gewoontes te veranderen, ligt dat niet aan jou. Slechte gewoontes blijf je herhalen, omdat je de verkeerde methode gebruikt.
Miljardair Georg zoekt hulp bij zijn vriend Joe Carling, voor zijn spoorloos verdwenen kleinzoon en enige erfgenaam. Iemand heeft er baat bij heeft als Filip nooit gevonden wordt …
Dumoulin wordt geconfronteerd met plekken waar nederlagen, crashes en rivalen een voedingsbodem bleken voor twijfels, frustraties en onzekerheden.
Het jaar van Gwen van Poorten varieerde van paddoceremonies tot botox, van met je partner naar Burning Man en je daar verloven tot het verbreken van die verloving.
Qmusic-dj en brandweerman Tom geeft aan de hand van heftige, verdrietige, leuke en soms idiote verhalen een eerlijk en inzichtelijk beeld van het leven van een brandweerman.
