Vlaamse cultschrijver van taalmuziek herdacht
In 2018 is het tien jaar geleden dat de Vlaamse avant-gardistische cultschrijver J.M.H.Berckmans is gestorven. Nu brengt uitgeverij Vrijdag zowel een biografie van de hand van Chris Ceustermans over hem uit, als een bundel met een staal van “Berckmans’ beste verhalen”, samengesteld door diezelfde Ceustermans. Als hij schreef, kwam hij tot de zin van zijn bestaan, maar kregen zijn demonen vrij spel in zijn hoofd. Toen hij een tijdje niet schreef, leefde hij een tijdje goed in Italië als vrij succesvol schoenenverkoper. Nadien volgde er een enorme terugval. Al jong, rond zijn negentiende, werd hij met de psychische problemen geconfronteerd, die hem er tenslotte ook onder kregen. De twee uitgaven zijn in ieder geval een goede manier om deze markante figuur opnieuw onder de aandacht te brengen, en hem door een nieuwe generatie te leren kennen. En wat valt op aan deze verhalenbundel door nieuwe ogen?
Berckmans is eerst en vooral een ‘writer’s writer’. Vooral door collega-auteurs als Tom Lanoye, Ronald Giphart, Koen Peeters en Peter Verhelst wordt hij hogelijk geprezen. Als vriend/collega Pjeroo Robjee over hem vertelt, of Wim Helsen een verhaal van hem voorleest, kan je niet anders dan enthousiast worden om deze mythische figuur te leren kennen. Om zijn demonen te lijf te gaan schreef hij blijkbaar psychedelische verhalen, beatpoet- en free jazz-achtige litanieën waarbij je als nieuwe Berckmans-lezer wel even één en ander moet slikken. Café de Raaf blijft altijd gesloten en de zomer in Barakstad ligt steeds om de hoek. De meeste verhalen gaan over een eenzame man die geen vat heeft op de maatschappij rondom hem en in de zwartste krochten van het leven terechtkomt, waar angst de grootste raadgever wordt. Of je krijgt een meeslepende uiteenzetting te lezen die je de verschillende redenen voorschotelt waarom het OCMW hem een fiets zou moeten schenken, om ermee “Binnendoor naar Beverlo” te gaan, een ode aan collega-auteur Jan Arends trouwens.
Voor personages en verhalen met plots hoef je bij Berckmans niet te zijn, of toch niet bij deze verhalenbundel. Voor zinnen die over en weer schieten, onverklaarbare onleesbare teksten die het experiment opzoeken en toch getuigen van een taalvirtuositeit en een indringende pen dan weer wel. De muzikaliteit van Berckmans’ taal is overduidelijk. Het verhaal ‘De Killer van Kaggevinne’ dat gaat over een kierewiete seriemoordenaar die maar niet betrapt wordt, is dan weer echte kolder.
“Lang, heel erg lang, heb je je afgevraagd wat nu eigenlijk het ergst is. Je hebt gedacht dat het de stilte was, maar het was de stilte niet, je kan de radio aanzetten of luidop in jezelf zitten praten. Al is dat geen garantie voor de ene of de andere aanwezigheid. Van aanwezigheid gesproken. Je dacht dat het de afwezigheid was. Van iemand die haar hand in de jouwe zal houden op je sterfbed. Maar verrekken kan je evengoed alleen. Zoals iedereen.”
Uit De wortel in de brievenbus, p. 136
Zo schrijft J.M.H. Berckmans, in een onmogelijke combinatie van de gekste metaforen en de vreemdste samentrekkingen, en legt hij associaties met post-punkmuziek en Paul van Ostaijen. In zijn verhalen gaat het niet over de individuele ontwikkeling of ontplooiing van deze of gene, wel over het overleven op bruin brood, spek en koffie en het luisteren naar Radio Rotzooi. Heroïek zal je in deze bundel niet terugvinden, armoede en ‘Weltschmerz’ wel. Hij beschrijft het aftakelen van zijn lichaam in de meest plastische details. Heel wat van de verhalen in deze bundel zijn vrij uitzichtloos, en niet allemaal zijn ze even toegankelijk voor Berckmans-beginnelingen. Op dat vlak zal één van zijn boeken als Taxi naar de Boerhaavestraat (1995), zijn best verkochte werk, beter van pas komen om hem te leren kennen. Maar wil je je laten meeslepen door een unieke pen, ‘scatologische erupties’ (Chris Ceustermans) en ‘gebeden van een sjamaan’ (Koen Peeters), dan ben je bij deze kennismaking met Jean Marie Henri Berckmans zeker aan het goede adres.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Nathalie B1
Gesponsord
Wanneer zijn ploeg vastloopt door een reusachtig bot, gaat Boer Boris samen met Berend en Sam op onderzoek uit. Van welk dier zou dit bot kunnen zijn? Een cavia? Een marmot?
Marie zit op de beste school van de wereld met de allerliefste juf. Als haar klas uitgenodigd wordt om een week te ruilen met een andere klas, logeert Marie zelfs in een villa met zwembad en paarden.
De TikToks die geheimen van leerlingen én docenten onthullen, zijn enorm populair op Lauries school. Maar is het wel echt ongeluk als een meisje uit een van de sappigste TikToks om het leven komt?
Met zeven sleutels kan een bont gezelschap reizigers de schat van de meedogenloze Roverkoning in handen krijgen, als ze langs de zeven bewakers kunnen komen.
Noura leeft met een groot geheim – haar moeder mag absoluut niet ontdekken dat ze bij volle maan in een weerwolf verandert. En dan is er nog dat andere grote geheim ...
Als het afbrokkelende gebouw van Brams middelbare school wordt gesloten, moet hij ergens anders heen dan zijn beste vriend, Theo Thorbecke. Kunnen ze de school nog redden?
De kikkertjes maken weer met veel plezier en humor hun stripboeken. Met hun opbrengsten kunnen ze snoep kopen. Of kunnen ze het beter samen aan iets anders besteden?
Waakgorgel Jukko vertelt de Waakgorgeltjes-in-Opleiding en Melle dat er boven de poolcirkel een groot leger Brutelaars oprukt. De verdedigende Gorgels vallen allemaal in slaap.
Drie tieners bekennen de moord op Mirza. Alle drie hebben ze een motief, maar slechts een van hen is de dader. Wie viel Mirza aan op het feest? Wie is de mystery guest?
Er is een landelijke internetstoring en nu kunnen Quinn en Aaron geen huiswerk maken. Ze moeten een voldoende halen, anders moeten ze stoppen met hun videokanaal.
Een ode aan de allesoverstijgende kracht van vrouwenvriendschap en een intiem portret dat een nooit eerder getoonde kant van Marilyn Monroe laat zien.
Als haar vader haar herinneringen vertelt die niet rijmen met de geschiedenis zoals zij die kent, gaat Olga twijfelen over haar achtergrond.
Dit is het sensationele verslag van hoe Red Bull luidruchtig de Formule 1-wereld instapte en steeds succesvoller werd om uiteindelijk de sport te domineren met Max Verstappen.
Twee advocaten, de een wit, de ander zwart, proberen hun ten onrechte beschuldigde zwarte verdachte van de doodstraf te redden.
Tijdens een roerige debatavond aan de universiteit in Kiev verklaart Dani's jeugdvriend Pavel dat het socialisme dood is. Wanneer Pavel vervolgens verdwijnt, gaat Dani naar hem op zoek.
Journalist Gina deed jarenlang verslag van oorlogen over de hele wereld, maar sinds kort is ze correspondent in Rome. Na een zwoele zomeravond belandt ze in bed met haar jeugdvriend Okke.
Wanneer Poppy anonieme brieven ontvangt, betrokken is bij een ongeval en verrast wordt door een groot geldbedrag, wordt haar veerkracht zwaar op de proef gesteld.
Schrijfster Keet ontdekt dat de eigenaresse van een sjofele strandtent waar ze graag komt, illegaal onderdak biedt aan een groepje jongeren.
Bruce Cable, de extravagante boekhandelaar die zijn winkel bestiert op Camino Island, en de groep schrijvers die hij om zich heen heeft verzameld staan voor een nieuwe uitdaging.
Tanya, een Britse exchange student, komt een jaar lang in het gezin van Natalie en Matt wonen in hun luxe huis in Los Angeles. Ze begint steeds meer te lijken op hun overleden dochter Anabel.
Wanneer haar buurvrouw Kira dood wordt aangetroffen denkt iedereen aan zelfmoord. Maar Nancy is ervan overtuigd dat er kwade opzet is.
Amsterdam, 1824. In de kinderkolonie heerst een hard regime van tucht en discipline. Samen maken Karel en Lize een plan: proberen te ontsnappen uit Veenhuizen ...
Cornelisse en Wertheim selecteerden de mooiste en indrukwekkendste verhalen uit 12,5 jaar Echt gebeurd. Ook op papier beklijven deze verhalen. Een feest om te lezen!
Het team is een oude sekte op het spoor als plotseling de cold case roodgloeiend wordt: een jonge vrouw is sinds een paar dagen spoorloos verdwenen...
Pim Franssen beschrijft zijn reis vol beproevingen van twee jaar en twee dagen door 26 Afrikaanse landen in een oude Land Cruiser.
Over vergeving, spijt hebben van altijd maar doorgaan, het plezier van simpel leven en de kracht die schuilt in gewoon geluk.
Op Ivy's safari’s worden dieren alleen gefotografeerd. Ze stuit daarbij op verzet van de andere witte jagers, maar ze zet vastberaden door.
De zeventigjarige Cecilia kijkt ernaar uit de zomer ongestoord aan de kust door te brengen. Dit plan wordt echter verstoord als ze een onverwachte gast aantreft.
Met zijn kenmerkende opgerolde sokken, zijn taaiheid en wilskracht hoort Søren Lerby bij de absolute boegbeelden van het voetbal.
Als de jonge Ned Maddstone zich na een uit de hand gelopen grap op school plots in een streng bewaakte gevangenis bevindt, ziet de toekomst er veel minder rooskleurig uit.
Als je het lastig vindt om je gewoontes te veranderen, ligt dat niet aan jou. Slechte gewoontes blijf je herhalen, omdat je de verkeerde methode gebruikt.
Miljardair Georg zoekt hulp bij zijn vriend Joe Carling, voor zijn spoorloos verdwenen kleinzoon en enige erfgenaam. Iemand heeft er baat bij heeft als Filip nooit gevonden wordt …
Dumoulin wordt geconfronteerd met plekken waar nederlagen, crashes en rivalen een voedingsbodem bleken voor twijfels, frustraties en onzekerheden.
Het jaar van Gwen van Poorten varieerde van paddoceremonies tot botox, van met je partner naar Burning Man en je daar verloven tot het verbreken van die verloving.
Qmusic-dj en brandweerman Tom geeft aan de hand van heftige, verdrietige, leuke en soms idiote verhalen een eerlijk en inzichtelijk beeld van het leven van een brandweerman.
