Zoektocht naar de waarheid

Leif G.W. Persson (Stockholm, 1945) is hoogleraar criminologie en schrijver. Hij schreef vijf thrillers, die in Zweden ongekend veel succes hadden en waarvan er drie verfilmd werden. Hij won tweemaal de Swedish Academy of Crime Writers Award voor de beste Zweedse thriller. De Zweedse criminoloog Leif G.W. Persson is in zijn thuisland de absolute nummer één thrillerauteur. Zijn reeks boeken met de onvergelijkelijke politiedetective Lars M. Johansson in de hoofdrol zijn geliefd bij zowel de pers als het publiek en er werden meer dan vier miljoen exemplaren van verkocht.
Olof Palme, sociaaldemocraat en de bekendste Zweedse politicus van na de oorlog werd op vrijdagavond 28 februari 1986 vermoord in het centrum van Stockholm. Hij werd door één schot van achteren getroffen en schijnt zo goed als onmiddellijk te zijn overleden. Nog steeds is dit één van de meest spraakmakendste onopgeloste moordzaken van de twintigste eeuw. 21 jaar later roept hoofdcommissaris Lars Martin Johansson een klein team van medewerkers samen om de zaak in het geheim te herbezien. Hij vindt het immers zinvol als een zaak zogenaamd vastloopt, wat nieuwe mensen op te roepen die de zaak met een frisse blik bekijken. Hij wil simpelweg een second opinion, geen nieuw onderzoek. Bovenal dreigt de zaak ook te verjaren.
Lisa Mattei, Anna Holt, Jan Lewin en Yngve Flykt staan weigerachting tegenover de stelling van hun chef Johansson die meent dat er vanaf het begin een verkeerd spoor is gevolgd. Hoe zullen ze ooit hun weg kunnen vinden in het enorme archief van het Palme-onderzoek om alsnog de dader te kunnen vinden. Ze beginnen hun speurtocht met een reconstructie van de feiten van de hoofdverdachte van destijds, de sociale outcast Christer Petterson. Al snel blijkt dat de vaststellingen van toen nooit in de praktijk zijn nagetrokken. Onderlinge strijd in het korps, corruptie en onkunde blijken aan de basis te liggen van de onopgeloste moord. Slaagt het team van Johansson er eindelijk in de waarheid aan het licht te brengen?
Op zich is het al moedig van een auteur een moord uit het ‘echte leven’ te gebruiken als basis voor een fictieve politieke thriller. Ongetwijfeld wil Persson die criminoloog van beroep is de zaak die bijna verjaart op deze manier opnieuw in de schijnwerpers brengen. Iets waarin hij in Zweden zeker geslaagd zal zijn, maar waar je als buitenstaander toch verder vanaf staat. Meteen is dit de grote zwakte van Vrije Val. Als niet Zweed ben je immers veel minder betrokken bij de plot van het verhaal en dan geeft een turf van bijna 600 pagina’s soms iets teveel randinformatie om snelheid in het verhaal te houden.
Het eerste kwart van het boek is echt van hoge kwaliteit, je krijgt als lezer een beknopte samenvatting van de feiten en de destijds gevolgde sporen. Het is zelfs leerrijk omdat de auteur ons via een geschiedkundige flashback perfect in de tijdsgeest van de jaren 80 plaatst. Het terreurspoor dat destijds gevolgd werd is best interessant om te lezen. O.a. het conflict tussen Iran en Irak, de lont in het kruidvat Joegoslavië waar Serviërs, Kroaten en Bosniërs elkaar naar het leven staan. De Koerden, aanslagen van het RAF, allemaal pure facts die boeiend zijn.
De humor en werkwijze van het hoofdpersonage Johansson zijn een lust om te lezen.
Uiteindelijk begint dan de speurtocht naar de werkelijke dader. Geloofwaardig en knap in elkaar gezet maar toch heb je als lezer het gevoel dat de werkelijke moordenaar nog steeds op vrije voeten is. Met dit gevoel is het soms moeilijk verder te gaan met het boek omdat je niet weet hoe de auteur hiermee zal omspringen in zijn verhaal. Hoe kan je immers een einde schrijven van een boek waarvan iedereen weet dat het eigenlijk niet kan? Persson heeft gelukkig ervaring genoeg om hiermee perfect om te springen. Een aanrader voor ieder die zich wat wil verdiepen in de Europese politiek van de jaren ’80.