Boosheid krijgt een gezicht

De onfatsoenlijken licht zichzelf heel praktisch op de voorpagina al toe: ‘Een reis door populistisch Europa’. Dat is wat de Belgische journalist Jan Antonissen deed: hij trok door dorpjes in de rust belt van Europa en tekende het commentaar op van de bewoners. In korte hoofdstukken interviewt hij een persoon, schetst de levensomstandigheden en maakt er zo een portret van.  

Dat het geen suikerzoete portretjes zijn, wordt de argeloze lezer die nog niet voldoende door titel en onderschrift gewaarschuwd was, al snel duidelijk. Het eerste gesprek is met Johanna Flüchter uit Gelsenkirchen, die tijdens het interview een zwart spuitbusje op tafel zet. Pepperspray. Alle vrouwen uit haar bejaardenclubje hebben zo’n spray binnen handbereik voor het geval ze worden overvallen door het vreemde gespuis dat door niemand een vingerbreed in de weg wordt gelegd. De politie zal je echt niet komen redden, zo werkt dat niet in deze stad.  

Haar verhaal is zwartgerand. Er is veel verborgen armoede onder de bejaarden in Gelsenkirchen, en zij adviseert ze over hun rechten: “In Duitsland heb je een Grundsicherung van ongeveer 800 euro, dat is het bestaansminimum. Maar de meeste bejaarde vrouwen voelen te veel schaamte om die 150 euro extra bij de stad te halen.” Ook hekelt ze de Turkse families met “hun grootschalige misbruik van de sociale zekerheid, met valse banen en valse identiteiten.”  

Boosheid dus, zoals we dat in Nederland dankzij de gele hesjes ook kennen. De woede en onmacht zijn hetzelfde, over falend overheidsbeleid, wegkijkende autoriteiten en onbegrijpelijke beslissingen. Antonissen geeft die woede een stem door de juiste persoon aan het woord te laten, waar hij verontrustend weinig moeite voor hoeft te doen.  

Ryan Hall, een Britse ex-soldaat, is ook zo iemand. Hij opereerde voor zijn vaderland in Somalië, Syrië, Libië, Libanon, Irak, en is ervan overtuigd dat het oorlogsgeweld zijn geest voorgoed heeft ontregeld. In Hollybush House aan de kust van Schotland probeert hij zijn combat stress kwijt te raken: “Het Britse leger brengt geen vrede in oorlogsgebied. Het verdedigt onze belangen: het verzekert onze zeevaart- en vliegroutes, onze toegang tot natuurlijke rijkdommen, onze inkomstenstromen... De therapie in Hollybush House wordt betaald door een privéliefdadigheidsgond en het ministerie van Gezondheidszorg – niet het ministerie van Defensie.”  

Citeren kan eindeloos maar het is beter het boek zelf te ondergaan. De interviews komen recht van de lever, zijn wat Wildersiaans misschien, en het is ook niet duidelijk hoe Antonissen de geïnterviewden heeft geselecteerd, maar het zijn wel bestaande mensen die hun verhaal doen. Op onfatsoenlijke toon. Ze hebben hun straat, buurt, dorp, politici zien veranderen, vinden nergens gehoor en voelen zich daar niet meer senang bij. Laat staan tevreden.