Wie heeft het alleenrecht op het verhaal over een relatie?

Gelauwerd kinderboekenschrijver Daan Remmerts de Vries heeft sinds begin jaren negentig een imposant oeuvre bij elkaar geschreven. Toch 'debuteerde' hij in 2014 opnieuw met De harpij, maar dan als A.N. Ryst, auteur van fictie voor volwassenen. Met Bonsaibaby levert hij zijn vierde boek onder dit pseudoniem af. En net als in zijn eerdere romans is vooral het gezichtspunt waaruit dit verhaal verteld wordt iets waar je ook na het lezen van dit boek nog regelmatig over nadenkt.

Het duurt even voordat je door hebt dat Bonsaibaby meer is dan een simpel samen te vatten verhaal over de relatie van de hoofdpersonen Lennard en Violetta. Je wordt aan het begin van het boek op het verkeerde been gezet doordat je met de personages kennismaakt via heldere, korte terugblikken op hun samenzijn en de vlotte dialogen die ze met elkaar voeren. Uit deze gesprekken kom je al snel meer te weten over hun liefdesgeschiedenis, bijvoorbeeld hoe ze elkaar hebben ontmoet. Op de eerste pagina wordt ook meteen duidelijk dat de relatie al eerder meerdere keren is beëindigd, maar dat er kort geleden een hereniging heeft plaatsgevonden.

Toch word je al snel aan denken gezet of deze roman wel daadwerkelijk het hele verhaal van hun samenzijn weergeeft. Dit komt vooral omdat bijna het hele boek wordt verteld vanuit het oogpunt van Lennard. Een hoofdpersoon die al snel zelf aangeeft hoe hij hun romance uit de doeken gaat doen:

'maar als ik ons verhaal zou vertellen, zou ik dat denk ik doen door meerdere, haast toevallige flarden te presenteren, dwars door elkaar heen. Stuiterend door de tijd. Een hoofdzaak? Er is geen hoofdzaak! Er zijn alleen mutaties in een kasboek …'

Deze quote is daadwerkelijk de perfecte samenvatting van de roman, want het is Lennard die kiest wat en op welke manier hij iets vertelt. Naast de al eerdere genoemde terugblikken en dialogen gebeurt dit ook door cursieve intermezzo’s, korte hoofdstukken waarin Lennard beweert zonder enige reserve zijn gedachten op paper te zetten.

Doordat Ryst kiest om het verhaal op deze manier te vertellen, geeft hij één van de hoofdpersonen het monopolie op het vertelperspectief, maar vooral over hoe hij de ander, in dit geval Violetta, neerzet. Deze keuze heeft zowel een goede als een mindere uitwerking op hoe Bonsaibaby als geheel uitpakt. Het knappe is dat de auteur je op deze manier laat zien hoe iemand, zelfs in een fictief verhaal van slechts 200 pagina’s, een overtuigend beeld van persoon kan scheppen. Uit zijn beeld van Violetta doemt een ietwat neurotische vrouw op, die zich op moeilijke momenten vastklampt aan de wankele band met haar ouders. Doordat Lennard je als lezer blijft voeden met (soms ook liefdevolle) observaties over haar, blijft er geen ruimte over om de bril die hij de lezer biedt af te zetten. Voortdurend ben je in tweestrijd of wat je net hebt gelezen enige gelijkenissen vertoond met de waarheid of hoe Violetta een bepaalde gebeurtenis heeft beleefd.

Het vertellen van een relatief klein verhaal in een tegelijkertijd beklemmend perspectief, heeft als nadeel dat de personages soms niet boven hun stereotyperingen uitstijgen. Dit komt deels omdat Lennard dingen uit frustratie opschrijft, waarbij het logisch is dat sommige eigenschappen van een persoon worden aangedikt. Toch neemt dit, vooral in het beeld dat hij van Violetta’s ouders schept, zo de overhand dat het er is te dik bovenop ligt, zowel in uiterlijkheden als handelingen. Bijvoorbeeld de 'brommerige' manier waarop haar vader consequent wordt omschreven:

'Anton, kalend, met een peper-en-zoutkleurige snor – praatte op een stellige, binnensmondse manier. Hij hield brommerige monologen.'

Het is jammer dat alle personages niet zo overtuigend uit de verf komen als het vertelperspectief. Het beeld wat na het lezen van Bonsaibaby daarom vooral blijft hangen, is hoe overtuigend iemand het alleenrecht op een verhaal of beeld van iemand kan opeisen, zowel een liefdevolle als een harteloze typering.