Wees niet bang voor de werkelijkheid
Drie jaar geleden verscheen ’t Hooge Nest, waarin Roxane van Iperen het indrukwekkende oorlogsverhaal van Janny en Lien Brilleslijper optekende. Dit bleek slechts het startschot van het verhaal over de Joodse zussen. Honderden lezers stuurden brieven aan de auteur waarin ze extra informatie over het lot van één van de hoofdpersonen of hun eigen oorlogservaringen deelde. Deze en andere reacties zijn gebundeld in Brieven aan ’t Hooge Nest.
In het voorwoord is Van Iperen helder over het doel van deze bundel: ‘niet het idee dat daarmee een nieuwe werkelijkheid wordt ontbloot, maar een poging zoveel mogelijk stemmen aan het woord te laten.’ Het zijn ook geen reacties van historici of onderzoekers die in het boek zijn opgenomen, maar doodgewone mensen die hun gevoelens na het lezen van ’t Hooge Nest op papier zetten. De verwachtingen worden na dit voorwoord niet meteen ingelost, omdat de bundel opent met twee voordrachten en een verhaal van de auteur. Naast de indrukwekkende 4 mei-lezing uit 2021, zijn dit de Cleveringa-lezing uit 2019 en een verhaal over de slachtoffers van het Apeldoornsche Bos. Ook hierin komen oorlogservaringen van bekende en onbekende personen naar voren, waarbij voortdurend wordt aangestipt hoe belangrijk het is om over deze periode in de geschiedenis te blijven praten.
‘Vragen stellen en álle antwoorden willen horen, niet ingekleurd naar het dominante verhaal zoals dat in ons collectieve geheugen is vormgegeven, zet óns aan het werk.’
Hoe aangrijpend dit ‘voorwerk’ ook is, door de manier waarop Van Iperen hierin hamert op het geweten van de lezer, framet ze de brieven die daarop volgen. Deze zijn een-op-een zonder inleiding of commentaar overgenomen, waardoor de lezer zelf moet bepalen of deze informatie het eigen beeld van de oorlog aan het wankelen brengt. Hiervoor zijn niet alle brieven krachtig genoeg, omdat veel briefschrijvers simpelweg extra informatie of herkenning over de personen uit het boek naar voren brengen. ‘Met uw boek is er nu een witte plek in de geschiedenis van mijn moeder, Joop Moes, ingevuld. U begrijpt waarschijnlijk wel hoe emotioneel dit voor me is, omdat mijn broer en ik zo weinig van onze ouders hebben gehoord over de oorlog.’ In het grootste deel van de bundel wordt vooral voor bekenden een completer beeld van specifieke personen geschetst, maar dit brengt het collectieve geheugen van de lezer niet aan het wankelen. Van Iperen heeft gelijk dat het belangrijk is om juist het wel en wee van gewone Nederlanders voor het voetlicht te brengen, maar dit gaat soms ten koste van de leeservaring. De gegeven informatie is vaak vrij feitelijk en je moet het boek over beide zussen wel erg scherp op het netvlies hebben, wil je de ontbrekende puzzelstukjes over alle genoemde namen kunnen leggen.
Toch is deze bundeling door één aspect wel de moeite waard, namelijk door de getuigenissen van overlevenden die voor het eerst hun ervaringen delen. Voor velen was het lezen van ’t Hooge Nest de aanzet om voor het eerst hun ervaringen op papier te zetten. In deze bespiegelingen, zoals ze in het boek worden genoemd, klinkt veel meer emotie door dan in de meer feitelijke lezersbrieven. Juist door ook ervaringen van mensen op te nemen die niet direct een link hebben met het verhaal van zussen Brillenslijper, ontstaat er eindelijk het eerder beloofde completere beeld over de oorlog. Vooral omdat veel overlevenden moeiteloos het gevoel uit die periode oproepen.
‘Ik begin het lezen van een boek over de oorlog altijd met grote schroom. Bang voor de werkelijkheid die erin beschreven wordt en bang om weer meer onschuld te verliezen. Oorlogsboeken maken scheuren in de basis van veiligheid waarop ik als kind heb gedacht te kunnen vertrouwen.’
Uiteindelijk is Van Iperen in haar opzet geslaagd om in deze bundel meer en nieuwe stemmen aan het woord te laten. Door de informatiedichtheid van Brieven aan ’t Hooge Nest is er wel enig doorzettingsvermogen voor nodig om deze nieuwe informatie echt te laten doordringen.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Nicole van der Elst
Gesponsord
Wanneer zijn ploeg vastloopt door een reusachtig bot, gaat Boer Boris samen met Berend en Sam op onderzoek uit. Van welk dier zou dit bot kunnen zijn? Een cavia? Een marmot?
Marie zit op de beste school van de wereld met de allerliefste juf. Als haar klas uitgenodigd wordt om een week te ruilen met een andere klas, logeert Marie zelfs in een villa met zwembad en paarden.
De TikToks die geheimen van leerlingen én docenten onthullen, zijn enorm populair op Lauries school. Maar is het wel echt ongeluk als een meisje uit een van de sappigste TikToks om het leven komt?
Met zeven sleutels kan een bont gezelschap reizigers de schat van de meedogenloze Roverkoning in handen krijgen, als ze langs de zeven bewakers kunnen komen.
Noura leeft met een groot geheim – haar moeder mag absoluut niet ontdekken dat ze bij volle maan in een weerwolf verandert. En dan is er nog dat andere grote geheim ...
Als het afbrokkelende gebouw van Brams middelbare school wordt gesloten, moet hij ergens anders heen dan zijn beste vriend, Theo Thorbecke. Kunnen ze de school nog redden?
De kikkertjes maken weer met veel plezier en humor hun stripboeken. Met hun opbrengsten kunnen ze snoep kopen. Of kunnen ze het beter samen aan iets anders besteden?
Waakgorgel Jukko vertelt de Waakgorgeltjes-in-Opleiding en Melle dat er boven de poolcirkel een groot leger Brutelaars oprukt. De verdedigende Gorgels vallen allemaal in slaap.
Drie tieners bekennen de moord op Mirza. Alle drie hebben ze een motief, maar slechts een van hen is de dader. Wie viel Mirza aan op het feest? Wie is de mystery guest?
Er is een landelijke internetstoring en nu kunnen Quinn en Aaron geen huiswerk maken. Ze moeten een voldoende halen, anders moeten ze stoppen met hun videokanaal.
Een ode aan de allesoverstijgende kracht van vrouwenvriendschap en een intiem portret dat een nooit eerder getoonde kant van Marilyn Monroe laat zien.
Als haar vader haar herinneringen vertelt die niet rijmen met de geschiedenis zoals zij die kent, gaat Olga twijfelen over haar achtergrond.
Dit is het sensationele verslag van hoe Red Bull luidruchtig de Formule 1-wereld instapte en steeds succesvoller werd om uiteindelijk de sport te domineren met Max Verstappen.
Twee advocaten, de een wit, de ander zwart, proberen hun ten onrechte beschuldigde zwarte verdachte van de doodstraf te redden.
Tijdens een roerige debatavond aan de universiteit in Kiev verklaart Dani's jeugdvriend Pavel dat het socialisme dood is. Wanneer Pavel vervolgens verdwijnt, gaat Dani naar hem op zoek.
Journalist Gina deed jarenlang verslag van oorlogen over de hele wereld, maar sinds kort is ze correspondent in Rome. Na een zwoele zomeravond belandt ze in bed met haar jeugdvriend Okke.
Wanneer Poppy anonieme brieven ontvangt, betrokken is bij een ongeval en verrast wordt door een groot geldbedrag, wordt haar veerkracht zwaar op de proef gesteld.
Schrijfster Keet ontdekt dat de eigenaresse van een sjofele strandtent waar ze graag komt, illegaal onderdak biedt aan een groepje jongeren.
Bruce Cable, de extravagante boekhandelaar die zijn winkel bestiert op Camino Island, en de groep schrijvers die hij om zich heen heeft verzameld staan voor een nieuwe uitdaging.
Tanya, een Britse exchange student, komt een jaar lang in het gezin van Natalie en Matt wonen in hun luxe huis in Los Angeles. Ze begint steeds meer te lijken op hun overleden dochter Anabel.
Wanneer haar buurvrouw Kira dood wordt aangetroffen denkt iedereen aan zelfmoord. Maar Nancy is ervan overtuigd dat er kwade opzet is.
Amsterdam, 1824. In de kinderkolonie heerst een hard regime van tucht en discipline. Samen maken Karel en Lize een plan: proberen te ontsnappen uit Veenhuizen ...
Cornelisse en Wertheim selecteerden de mooiste en indrukwekkendste verhalen uit 12,5 jaar Echt gebeurd. Ook op papier beklijven deze verhalen. Een feest om te lezen!
Het team is een oude sekte op het spoor als plotseling de cold case roodgloeiend wordt: een jonge vrouw is sinds een paar dagen spoorloos verdwenen...
Pim Franssen beschrijft zijn reis vol beproevingen van twee jaar en twee dagen door 26 Afrikaanse landen in een oude Land Cruiser.
Over vergeving, spijt hebben van altijd maar doorgaan, het plezier van simpel leven en de kracht die schuilt in gewoon geluk.
Op Ivy's safari’s worden dieren alleen gefotografeerd. Ze stuit daarbij op verzet van de andere witte jagers, maar ze zet vastberaden door.
De zeventigjarige Cecilia kijkt ernaar uit de zomer ongestoord aan de kust door te brengen. Dit plan wordt echter verstoord als ze een onverwachte gast aantreft.
Met zijn kenmerkende opgerolde sokken, zijn taaiheid en wilskracht hoort Søren Lerby bij de absolute boegbeelden van het voetbal.
Als de jonge Ned Maddstone zich na een uit de hand gelopen grap op school plots in een streng bewaakte gevangenis bevindt, ziet de toekomst er veel minder rooskleurig uit.
Als je het lastig vindt om je gewoontes te veranderen, ligt dat niet aan jou. Slechte gewoontes blijf je herhalen, omdat je de verkeerde methode gebruikt.
Miljardair Georg zoekt hulp bij zijn vriend Joe Carling, voor zijn spoorloos verdwenen kleinzoon en enige erfgenaam. Iemand heeft er baat bij heeft als Filip nooit gevonden wordt …
Dumoulin wordt geconfronteerd met plekken waar nederlagen, crashes en rivalen een voedingsbodem bleken voor twijfels, frustraties en onzekerheden.
Het jaar van Gwen van Poorten varieerde van paddoceremonies tot botox, van met je partner naar Burning Man en je daar verloven tot het verbreken van die verloving.
Qmusic-dj en brandweerman Tom geeft aan de hand van heftige, verdrietige, leuke en soms idiote verhalen een eerlijk en inzichtelijk beeld van het leven van een brandweerman.
