Domweg gelukkig in de buurtsupermarkt
De Japanse Sayaka Murata debuteerde op haar vierentwintigste en won in haar thuisland verschillende prestigieuze literaire prijzen. Ondanks dit succes werkte ze overdag bijna twintig jaar achter de kassa van een buurtsupermarkt in Tokyo. In deze omgeving speelt ook haar succesvolle roman Convenience Store Woman (vertaald als Buurtsupermens) zich af, waarvoor de schrijfster onder andere putte uit haar eigen ervaringen op de winkelvloer.
De zesendertigjarige Keiko werkt al vanaf haar achttiende in de winkel. Wat ooit begon als een bijbaantje naast haar universitaire studie, is langzaam uitgegroeid tot een manier van leven. Ze voelt zich thuis achter de kassa en houdt met een scherp oog de voorraad en de netheid van de winkel in de gaten. Ook de standaardbegroeting waarmee iedere klant wordt verwelkomd, herhaalt ze al jaren vol overgave: irasshaimasé!
Het ritme van de winkel helpt Keiko om haar draai te vinden in de veeleisende Japanse maatschappij. Dit heeft ze moeten leren, want uit flashbacks blijkt dat ze als kind vaak sociaal ongewenst gedrag vertoonde. In de kleuterklas treuren de andere kinderen bijvoorbeeld om een dood vogeltje, terwijl Keiko het beestje naar haar moeder brengt en voorstelt om het op te eten: ‘Daddy likes yakitori, doesn’t he? Let’s grill it and have it for dinner!’ Door dit soort incidenten twijfelen haar ouders en zusje eraan of ze zich als volwassene staande kan houden in de maatschappij, omdat haar gedrag door anderen wordt bestempeld als abnormaal. Keiko kiest er daardoor voor om zich zoveel mogelijk afzijdig te houden, zodat ze niets fout kan doen. ‘I basically spent my free time alone, and didn’t talk to anyone in private at all.’
Dit is precies het spanningsveld waar het in Convenience Store Woman om draait. Keiko is tevreden met haar leven, maar ze moet constant opboksen tegen de verwachtingen van anderen. Nu ze de dertig ruimschoots is gepasseerd vindt de buitenwereld dat ze hogerop moet, zowel in haar werkzame leven als privé. Langzaam dringt het tot haar door dat als ze zich niet aanpast aan de normen en waarden van de meerderheid, ze nooit wordt geaccepteerd.
‘The normal world had no room for exceptions and always quietly eliminates foreign objects. Anyone who is lacking is disposed of. So that’s why I need to be cured. Unless I’m cured, normal people will expurgate me.’
Het boek draait dus niet om grote plotwendingen, maar om het gedrag van Keiko en de invloed van de maatschappij op haar leven. Met een hoofdpersoon die geen interesse heeft in de vanzelfsprekende dingen die iedere dertiger nastreeft, schopt Murata tegen heilige huisjes, zoals professionele ambitie, het aangaan van relaties en jezelf voortplanten. Ondanks dat de buitenwereld zo’n grote rol speelt, wordt het verhaal alleen vanuit het oogpunt van Keiko verteld. Door deze keuze merk je dat ze ‘duidelijke’ signalen van mensen om haar heen niet oppikt. Deze vertelwijze doet je twijfelen: gedraagt Keiko zich echt zo gek of heeft de samenleving geen geduld voor mensen die geen sociaal wenselijk gedrag vertonen?
Na afloop blijft niet het excentrieke gedrag van Keiko je bij, maar de druk die wij onszelf opleggen om in duidelijke hokjes te passen. Als je niet aan deze eisen voldoet, word je als mislukt bestempeld en moet je sterk in je schoenen staan om die sociale druk naast je neer te leggen. Murata heeft een hoofdpersoon gecreëerd die niet buigt of barst in haar streven naar geluk, ongeacht de goedbedoelde adviezen van anderen. Door deze herkenbare thematiek is het niet verwonderlijk dat Convenience Store Woman internationaal succes oogst, want met verwachtingen van buitenaf hebben we allemaal te maken. Soms heb je een klein verhaal nodig om je daar weer even bewust van te worden en in dat streven is Murata wonderwel geslaagd.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Nicole van der Elst
Gesponsord
Als Jolenes helikopter crasht in Irak, moet ze terugkeren naar het huwelijk en gezin dat ze onder hoogspanning achterliet. Schrijf je nu in voor de Hebban Leesclub.
Beth leidt een gelukkig leven met haar man Frank op hun schapenboerderij, maar dan komt haar jeugdliefde Gabriel terug, met wie ze als zeventienjarige een intense zomer beleefde. Bekijk alle Boekenweektips.
Fayes vader bedreigt niet alleen haar, maar ook haar dierbaren en levenswerk, het bedrijf Revenge. Ze roept haar vriendinnen om zich heen om de ultieme wraak te plannen. Bekijk alle Boekenweektips.
In concentratiekamp Westerbork doet jonge moeder Catharina alles wat nodig is om haarzelf en haar zoon te laten overleven. Ze gaat als showgirl dansen in het beroemde kampcabaret. Bekijk alle Boekenweektips.
Isabel woont alleen in het huis van haar overleden moeder, waar alles rustig voortkabbelt tot plotseling haar broer Louis met zijn nieuwe vriendin Eva voor de deur staat. Bekijk alle Boekenweektips.
Een onweerstaanbare schelmenroman over Algot Olsson en een bonte verzameling mensen. Algot stort zich op de mooie en hopelijk lucratieve kunst van het distilleren van brandewijn. Bekijk alle Boekenweektips
Een jonge cartograaf vertrekt naar Amsterdam en tekent voor zijn grote liefde in zijn wereldkaart, vlak naast de evenaar, een 'nog onontdekt' eiland dat haar naam draagt. Bekijk alle Boekenweektips.
Op een koude winteravond belandt de zeventigjarige Leah met haar auto in het water. Hoewel de kade al snel vol mensen staat, doet niemand iets. Tot grote frustratie van studente Mirjam. Bekijk alle Boekenweektips.
De meningsverschillen over hoe het tuincomplex bestuurd moet worden, kunnen elk moment weer oplaaien, maar de grootste dreiging komt van de kant van de gemeente. Bekijk alle Boekenweektips.
Philip Dröge duikt in de curieuze geschiedenis van Nederlandstalig New York en New Jersey en doet dat op de fiets. Een boek dat reisgids, geschiedenisboek en road novel ineen is. Bekijk alle Boekenweektips.
Taalwetenschapper Khalid Mourigh gaat de straat op en de scholen langs om straattaal, het gebruik van Engels en de meertaligheid van het Nederlands te onderzoeken. Bekijk alle Boekenweektips.
Aan het begin van de Eindtijd valt de vrijdenkende engel Astoreth naar de aarde. Hij raakt verzeild in apocalyptische avonturen die hem van Amsterdam naar het Zweedse platteland voeren. Bekijk alle Boekenweektips.
Een meisje en een vis denken beiden dat de ander gevangenzit en dus maken ze een wak, maar ze beseffen dat het beter is als ze blijven waar ze zijn. Bekijk alle Boekenweektips.
Terwijl de ambitieuze Pierre groeit in zijn rol op de redactie van een tijdschrift, kelderen de abonneecijfers. Hoe lang moeten tradities en gewoontes in stand worden gehouden? Bekijk alle Boekenweektips.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog raken de levens van Luna en haar vader, de Joodse Rifka, de Indiase Chandar en Thiemen met elkaar verweven op een manier die zij niet voorzien. Bekijk alle Boekenweektips.
Eliza had zes broers, maar alleen Krekel is nog over. Een bangerik, een huilebalk, een blok aan haar been, eigenlijk. Alles gaat mis, maar Eliza en Krekel blijven zoeken naar hun verdwenen broers. Bekijk alle Boekenweektips.
Als de literaire bundel van zware crimineel Derek L. op het punt staat te verschijnen, mag hij tijdens zijn weekendverlof van de gevangenis aanwezig zijn op zijn eigen boekpresentatie. Bekijk alle Boekenweektips.
In dit hartstochtelijke pamflet toont docent Karim Amghar aan hoe mbo'ers nog steeds te maken hebben met onderwaardering, terwijl ze onmisbaar zijn voor de samenleving. Bekijk alle Boekenweektips.
Wanneer Hitler aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog Oostenrijk binnenvalt, moeten vijf hechte vrienden kleur bekennen. Kun je een ander ooit ten diepste kennen? Bekijk alle Boekenweektips.
Iemand breekt in bij Simon en beweert dat ze beiden vastzitten op een alternatieve belevingsvakantie. Het is het begin van een aangrijpende speurtocht. Bekijk alle Boekenweektips.
Stine Jensen verkent hoe mediastormen kunnen ontstaan en hoe je filosofie kunt inzetten om ze te duiden. Bekijk alle Boekenweektips.
Een kleurrijke groep outcasts raakt betrokken bij het mysterie van Salomé Abergel, de beroemde kunstenares die op het hoogtepunt van haar carrière plotseling verdwijnt. Bekijk alle Boekweektips.
Als Hitler aan de macht komt, vluchten Eva en Itzhak naar het conservatieve Zeeland. Daar haalt het gevaar hen in en Eva zal moeten kiezen. Bekijk alle Boekenweektips.
In de persoonlijke verhalen van Rusland-correspondent Iris de Graaf lees je hoe het is om als jonge vrouw verslag te doen vanuit Moskou, in het land van haar grootmoeder. Bekijk alle Boekenweektips.
Het is ronduit indrukwekkend wat we weten van onze moedertaal, wat we ermee kunnen, en hoe we dingen haarfijn aanvoelen. Bekijk alle Boekenweektips.
Sinds 2015 zit Astrid Holleeder ondergedoken, wat enorme impact heeft op haar leven en dat van haar familie. Ze vertelt over de dagelijkse routines, constante waakzaamheid en haar angst. Bekijk alle Boekenweektips.
