De kracht van creativiteit
Meer dan een eeuw na de dood van de beroemdste telg uit de Van Gogh-familie lijkt alles over het domineesgezin uit Zundert wel gezegd. Toch brengt Pauline Vijverberg in de historische roman De achtste zonnebloemen een vergeten stukje familiehistorie aan het licht. Zij vertelt het verhaal van Vincents jongste broer Cor, die op tweeëntwintigjarige leeftijd naar Transvaal in de Zuid-Afrikaansche Republiek emigreert.
Cor staat symbool voor veel Nederlanders die aan het einde van de negentiende eeuw naar Zuid-Afrika vertrokken. In Pretoria raakt hij al snel bevriend met andere migranten, waaronder de hoofdpersonen uit dit boek: entomoloog Jacobus Swierstra en de zusjes Niesje en Geesje Kwak. Niesje en Jacobus trouwen, waarna je vanuit hun perspectief een inkijkje krijgt in het gezin en het dagelijks leven in Zuid-Afrika. Cor verdwijnt door deze vertelwijze niet van het toneel, want in de eerste jaren speelt hij een belangrijke rol in zowel het leven van de zusjes Kwak als van Jacobus.
Net als in haar eerdere boeken verweeft Vijverberg ook nu op een knappe manier feit en fictie. Het verhaal is ingebed in historische gebeurtenissen als de Tweede Boerenoorlog, maar ook de meeste personages hebben echt bestaan. Zo is Geesje het beroemde model in de kimonoschilderijen van Breitner en hebben Cor en Jacobus tijdens de oorlog echt samen in het Hollanderkorps gevochten.
Het fictieve sausje dat Vijverberg aan deze feiten toevoegt, is de prachtige lofzang op kunst en creativiteit. Niesje houdt van schilderijen en muziek, maar ook haar dochter Aafke wordt bevangen door kleuren en geluiden. Op een krachtige manier krijg je mee hoe beiden naar de wereld om hen heen en naar kunst kijken.
'Zie je dat de zonnebloemen drie verschillende kleuren geel hebben? Zie je hoe dat met een paar energieke penseelstreken is geschilderd? Zie je die krachtige kolkende beweging? De kleurcontrasten? Het is net of de wind er doorheen waait. En zelfs op een donkere, regenachtige dag als vandaag geeft het schilderij licht.'
Als Vijverberg de tijd neemt om de gevoelswereld van haar personages onder woorden te brengen, is ze op haar best. Het sterkste voorbeeld is wanneer Jacobus zijn trauma’s uit de oorlog opschrijft. De verschrikkelijke gebeurtenissen worden afgezet tegen haast alledaagse, menselijke emoties. Zo behoudt Jacobus na een allesverwoestend gevecht oog voor zijn grote passie, de natuur.
'Ik zag langs de weg een kievit op de grond trappelen om de wormen naar boven te lokken. Een regendans. Het was zoiets surrealistisch, in al zijn eenvoud. Een vogel, die niet weet dat het oorlog is. Toen wist ik dat ik het zou halen.'
Ondanks deze prachtige observaties voelt de snelheid waarmee de plot wordt verteld uit balans. Dit komt vooral omdat het verhaal geen duidelijke focus heeft. Gaat het nu om het beroemde schilderij dat Cor in bruikleen geeft, de trauma’s waarmee Jacobus kampt na de oorlog of de familieverhoudingen in het gezin van Jacobus en Niesje? Deze en andere onderwerpen komen nergens op een logische manier bij elkaar. Dit komt omdat in de eerste helft van het boek tijd wordt genomen om de gevoelswereld, problemen en drijfveren van personages uit te werken, maar er uiteindelijk te weinig aandacht is voor de afwikkeling. De abrupte manier waarop sommige hoofdstukken in de tweede helft van het boek eindigen, versterken dit haastige gevoel.
Net als in haar eerdere werk focust Vijverberg zich ook in deze roman op verschillende persoonlijke verhalen waaruit de eeuwenlange verbondenheid tussen Zuid-Afrika en Nederland naar voren komt. Het lezen van De achtste zonnebloemen maakt vooral nieuwsgierig of ze voor een volgend verhaal weer een boeiende, ‘vergeten’ geschiedenis weet op te sporen.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Nicole van der Elst
Gesponsord
Een diepgravend onderzoek naar de meest mysterieuze politieke moord van de 20e eeuw, die op de Amerikaanse president John F. Kennedy.
Een indringend verhaal op het scherp van de snede, vanuit de belevingswereld van de strafrechtadvocate die als slachtoffer moet strijden voor een eerlijke behandeling onder het recht waar ze altijd in heeft geloofd.
Hetzelfde boek lezen brengt mensen samen: je hebt direct iets om over te praten! Daarom lezen we in november met heel Nederland 'Joe Speedboot' van Tommy Wieringa. Je haalt het boek gratis op bij je bibliotheek.
'Bevreemdend, mysterieus en ongelofelijk. Esther Gerritsen maakt het onbereikbare perspectief herkenbaar.' – Jury Boekenbon Literatuurprijs 2024 over Gebied 19
Nieuwe, prachtige roman van dé literaire stem uit Ierland, Sally Rooney.
Dog Man is terug met een spannend nieuw avontuur! Een stinkdier zorgt voor een groot drama: Dog Man ruikt verschrikkelijk
Een radicaal eerlijk en aangrijpend onderzoek van een dochter die niet alleen de moeizame relatie met haar moeder probeert te begrijpen, maar ook de verstoorde relatie tot haar eigen lichaam.
Speurend naar eeuwenoude ruïnes en kastelen, objecten en kunstwerken, reisroutes en slagvelden slalomt Bart Van Loo door de Lage Landen.
Een nieuwe Baantjer is altijd een goed cadeau! Op een voorjaarsochtend wordt het lichaam van Ron Doomerik aangetroffen in zijn appartement aan de Amsterdamse Houtkade. Er steekt een mes in zijn rug.
Een magische reis naar Fantasia is een nieuwe versie van het avontuur Lang Leve Fantasia van Geronimo Stilton met extra veel avontuur en veel meer illustraties. Superdikke editie met 3D-beeld, geuren en vele andere extra's!
Een betoverend cadeauboek, met linnen omslag, poëtisch vertaald door Imme Dros.
De manga over een avontuurlijke eenhoorn voor 9+. Unico's liefde heeft Venus en haar handlanger Byron wakker gemaakt, die hen allebei willen vernietigen!
De uiterwaarden, de laatste Nederlandse wildernis. Een schitterend halfland van angst en hoop, ingeklemd tussen hoge dijken, waar alles permanent verandert en niets is wat het lijkt.
Meester Jesper gaat op schoolkamp met de kinderen uit groep 8. De directeur, mevrouw Azijnvijver, heeft één strenge eis: geen telefoons mee op kamp.
Meester Mark verzamelde de allerleukte taalfoutjes en kinderlogica over feesten en feestjes: van verjaardag tot kerst, en van sint tot de geboorte van een baby.
Op zoek naar avontuur en de waarheid over haar moeder, wordt Cato meegesleurd op een gevaarlijke reis door tijd en herinneringen - Gouden Griffel-winnaar in een luxe uitgave!
Een zeer vooraanstaand forensisch antropoloog claimt dat in het kunstwerk gebruik is gemaakt van een menselijk bot.
Diep verscholen in de Appalachen ligt de McAlpine Lodge, waar Will en Sara hun huwelijksreis doorbrengen. Het resort is een afgelegen paradijs op aarde, behalve dan dat iedereen er liegt.
Het langverwachte vervolg op Koninkrijk. Een thriller over verloren zielen, familiebanden en dodelijke loyaliteit.
Vergeet wat je weet over het continent Afrika. Zeinab Badawi duikt in het verleden van haar geboortecontinent, de geboorteplek van de mensheid.
Waar we onze kinderen in de fysieke wereld steeds meer overbeschermen, laten we hen in de digitale wereld vogelvrij – met desastreuze gevolgen voor hun mentale welzijn.
In dit derde deel van 'De memoires van Abel Sikkink' zien we Parijs en het grillige Europa van de tweede helft van de negentiende eeuw.
De ineenstorting van welvaartsstaten, supercyclonen, megadroogtes, extreemrechts extremisme, ongebreidelde virussen, energietekorten, cyberaanvallen: de mensheid beweegt zich richting een tijdperk van permanente crisis.
Dit boek wijst de weg naar een energieker leven. Je wakkert het vuur in je leven weer aan!
