Boekhandelaar en uitgever in roerige tijden

Voor toeristen is het een vaste stop geworden bij een bezoek aan Parijs: de Engelstalige boekwinkel Shakespeare and Company. Hoewel de boekhandel dezelfde naam draagt als bij de opening in 1919 door de Amerikaanse Sylvia Bach, sloot de oorspronkelijke winkel in 1941 zijn deuren. In de historische roman De boekverkoopster van Parijs, vertaald door Lara Visser, blikt Kerri Maher terug op de turbulente beginperiode van deze iconische boekhandel. In het boek staat het uitgeven van de wereldberoemde roman Ulysses van James Joyce door Sylvia Bach centraal.

Bij een historische roman die zich zo focust op één persoon en zich afspeelt in een zo goed gedocumenteerde en afgebakende periode, speelt altijd de vraag: hoeveel vrijheid heeft de auteur genomen met de feiten? Maher doet in het nawoord uitgebreid uit de doeken dat ze ter voorbereiding niet alle documentatie over het leven van Sylvia Bach heeft gelezen, maar dat de grote lijnen kloppen. Ze heeft zichzelf de vrijheid gegeven om enkele feiten aan te passen, vooral om het verhaal vlot te laten verlopen.

Dat de auteur zich niet heeft laten verleiden om alle feiten over Bach en haar boekwinkel te verwerken, is voor deze roman zowel een vloek als een zegen. Wat door het vasthouden aan de werkelijkheid uitermate overtuigend naar voren komt is de sfeer en de politieke situatie in de jaren die de roman bestrijkt, zowel in Amerika als in Parijs. Maher zet overtuigend het conservatisme neer van het thuisland van haar hoofdpersoon, waar op dat moment de drooglegging heerst en veel boeken illegaal worden verklaard. Dit wordt afgezet tegenover het bruisende leven in de Franse hoofdstad. Dit komt in de roman onder andere bijvoorbeeld naar voren door de openheid in gespreksonderwerpen en de acceptatie van verschillende homoseksuele relaties, waaronder die van Sylvia met mede-boekhandelaar Adrienne.

‘Masturbatie? Het was schokkend dat iemand dat woord hardop uitsprak, en nog wel zo achteloos. Sylvia dacht niet dat ze het ooit hardop had uitgesproken, maar toen dacht ze: wat ouderwets van me. Hier draait het juist om in de nieuwe literatuur: het uitspreken van dingen die te lang onuitgesproken waren gebleven.’

Juist door deze openheid en de mogelijkheden om overal over te kunnen schrijven, vinden veel schrijvers een toevluchtsoord in Parijs. Shakespeare and Company functioneert steeds meer als een soort reisbureau, waarbij het vooral voor Amerikaanse auteurs de eerste stop wordt als ze langer in de stad verblijven. Velen van hen werden later wereldberoemd, zoals Ernest Hemmingway, Ezra Pound en James Joyce. In haar eigen memoires gaat Bach niet of nauwelijks in op deze beroemde vrienden, juist omdat ze dacht dat lezers alleen maar daarin geïnteresseerd waren. In deze historische roman passeren ze wel de revue, maar daar zit nu juist de moeilijkheid voor het tempo en de diepgang van dit boek. Veel van de vrienden en schrijvers van Bach worden bij naam genoemd, maar omdat het culturele milieu waarin ze zich bevindt zo rijk is, blijven de relaties, op die met James Joyce na, op de oppervlakte. Hierdoor blijft de vriendenkring van de hoofdpersoon soms hangen op het niveau van namedropping, zeker als je als lezer het werk van de desbetreffende auteur of kunstenaar niet kent. Dat de overige personages weinig diepgang krijgen heeft ook te maken met de dialogen, die soms nogal vluchtig en geforceerd ogen, zelfs tussen Sylvia en haar geliefde Adrienne.

‘Adrienne pakte Sylvia’s hand en kneep erin. Ik ben zo blij dat je er bent. Je bent als de feniks die herrezen is uit de as. Sylvia barstte onwillekeurig in lachen uit: Je vleit me, Adrienne.’

Het is jammer dat de interactie tussen de personages niet net zo goed uit de verf komt als de ambiance van de roaring twenties in de Franse hoofdstad. Deze historische roman is daarom vooral een goed startpunt om even terug te gaan in de tijd: naar een periode waarin Frankrijk, en niet de Verenigde Staten, voor even het land van de onbegrensde mogelijkheden was.