De gast praat terug
Taalkundige Khalid Mourigh vertelt in De gast uit het Rifgebergte het levensverhaal van zijn opa Ali, die in 1964 naar Nederland kwam als gastarbeider. Hij wilde geld verdienen om zijn familie te ondersteunen en te investeren in zijn thuisland Marokko. Toen hij net als veel andere landgenoten besloot te blijven, werd zijn individuele verhaal ondergeschikt aan de problemen en bedreigingen die deze nieuwkomers volgens de Nederlandse bevolking veroorzaakten. In dit boek draait Mourigh deze beeldvorming om. Ja, zijn opa was onderdeel van één van de eerste groepen arbeidsmigranten uit Marokko, maar Ali was vooral een kleurrijk en opportunistisch man met een eigen interessante geschiedenis.
Om dit laatste feit naar voren te laten komen, is het boek op een slimme manier gestructureerd. Er wordt net zoveel aandacht besteed aan de tijd van Ali in Marokko als de tijd in Nederland. Het eerste deel van het boek leest alsof Ali een eenentwintigste-eeuwse reïncarnatie is van Tom Sawyer, de ondeugende hoofdpersoon uit de boeken van Mark Twain. Keer op keer probeert hij onder de strenge economische en sociale conventies van het Marokkaanse platteland uit te komen. Toch wordt het beeld van de hoofdpersoon nergens karikaturaal. Dit komt door de jeugdige onbezonnenheid waarmee Ali zich in elk nieuw avontuur stort, maar vooral omdat hij niet overal mee wegkomt. Ondanks dat hij moeite heeft met autoriteit, wordt hij regelmatig op de vingers getikt door bijvoorbeeld familieleden, dorpsgenoten of de Spaanse overheersers.
Dat Ali echt gaat leven voor de lezer heeft ook te maken met de manier waarop zijn verhaal is overgeleverd. Hij heeft zijn levensverhaal oraal doorgegeven aan zijn kleinzoon en andere familieleden, omdat hij zelf analfabeet was. De bravoure die uit sommige episoden in Marokko spreekt, is op zo’n manier opgeschreven, dat je het hem haast hoort vertellen. Een goed voorbeeld is het moment waarop Ali samen met zijn vrienden probeert te ontsnappen uit de gevangenis:
'Op een onbewaakt moment gaf Ali Mhemmed een dynamietstaaf mee. Hij smokkelde die mee de gevangenis in. ’s Nachts, toen het rustig was en de meeste gevangenen lagen te slapen, plaatsten ze samen de staaf bij het raam. Ali haalde lucifers uit zijn binnenzak, maande zijn vrienden afstand te houden en stak de lont aan. Hij deinsde terug, stak twee vingers in zijn oren net voor de staaf ontplofte. Alle gevangenen schrokken wakker.'
Dat de verhalen van Mourighs opa alleen mondeling zijn doorverteld, heeft ook een nadeel. Los van de twijfel of alles even geloofwaardig is, doet De gast uit het Rifgebergte wat fragmentarisch aan. Mourigh erkent dit in het nawoord, maar hij probeert er soms iets te gekunsteld een geheel van te maken door deze gaten op te vullen met politieke en maatschappelijke achtergronden. Deze intermezzo’s zijn nodig om de context en de keuzes die de mensen in het Rifgebergte maken te begrijpen, maar deze hoofdstukken verzanden soms in te veel detail. Zo staat het hoofdstuk over de overheersing van Spaans-Marokko vol met historische personen die kort de revue passeren. Deze hebben niet allemaal een meerwaarde voor het begrijpen van de omgeving waarin Ali is opgegroeid, waardoor het contrast met de levenslustige passages over het leven van de hoofdpersoon groot is.
Het belangrijkste dat dit boek bereikt, is het geven van een stem aan één van de gastarbeiders die naar Nederland kwamen, zeker omdat er nog steeds meer óver dan mét migranten wordt gesproken. Dit is extra bijzonder, omdat Ali zelf niet in staat was om zijn verhaal schriftelijk vast te leggen, waardoor er waardevolle informatie uit een boeiende periode uit de vaderlandse geschiedenis verloren was gegaan. Met De gast uit het Rifgebergte geeft een kleinzoon een stem aan zijn opa, maar laat hij ook het geluid horen van een groep die nog te vaak wordt aangeduid als de ‘gasten’ die langer bleven dan werd gedacht.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Nicole van der Elst
Gesponsord
Een diepgravend onderzoek naar de meest mysterieuze politieke moord van de 20e eeuw, die op de Amerikaanse president John F. Kennedy.
Een indringend verhaal op het scherp van de snede, vanuit de belevingswereld van de strafrechtadvocate die als slachtoffer moet strijden voor een eerlijke behandeling onder het recht waar ze altijd in heeft geloofd.
Hetzelfde boek lezen brengt mensen samen: je hebt direct iets om over te praten! Daarom lezen we in november met heel Nederland 'Joe Speedboot' van Tommy Wieringa. Je haalt het boek gratis op bij je bibliotheek.
'Bevreemdend, mysterieus en ongelofelijk. Esther Gerritsen maakt het onbereikbare perspectief herkenbaar.' – Jury Boekenbon Literatuurprijs 2024 over Gebied 19
Nieuwe, prachtige roman van dé literaire stem uit Ierland, Sally Rooney.
Dog Man is terug met een spannend nieuw avontuur! Een stinkdier zorgt voor een groot drama: Dog Man ruikt verschrikkelijk
Een radicaal eerlijk en aangrijpend onderzoek van een dochter die niet alleen de moeizame relatie met haar moeder probeert te begrijpen, maar ook de verstoorde relatie tot haar eigen lichaam.
Speurend naar eeuwenoude ruïnes en kastelen, objecten en kunstwerken, reisroutes en slagvelden slalomt Bart Van Loo door de Lage Landen.
Een nieuwe Baantjer is altijd een goed cadeau! Op een voorjaarsochtend wordt het lichaam van Ron Doomerik aangetroffen in zijn appartement aan de Amsterdamse Houtkade. Er steekt een mes in zijn rug.
Een magische reis naar Fantasia is een nieuwe versie van het avontuur Lang Leve Fantasia van Geronimo Stilton met extra veel avontuur en veel meer illustraties. Superdikke editie met 3D-beeld, geuren en vele andere extra's!
Een betoverend cadeauboek, met linnen omslag, poëtisch vertaald door Imme Dros.
De manga over een avontuurlijke eenhoorn voor 9+. Unico's liefde heeft Venus en haar handlanger Byron wakker gemaakt, die hen allebei willen vernietigen!
De uiterwaarden, de laatste Nederlandse wildernis. Een schitterend halfland van angst en hoop, ingeklemd tussen hoge dijken, waar alles permanent verandert en niets is wat het lijkt.
Meester Jesper gaat op schoolkamp met de kinderen uit groep 8. De directeur, mevrouw Azijnvijver, heeft één strenge eis: geen telefoons mee op kamp.
Meester Mark verzamelde de allerleukte taalfoutjes en kinderlogica over feesten en feestjes: van verjaardag tot kerst, en van sint tot de geboorte van een baby.
Op zoek naar avontuur en de waarheid over haar moeder, wordt Cato meegesleurd op een gevaarlijke reis door tijd en herinneringen - Gouden Griffel-winnaar in een luxe uitgave!
Een zeer vooraanstaand forensisch antropoloog claimt dat in het kunstwerk gebruik is gemaakt van een menselijk bot.
Diep verscholen in de Appalachen ligt de McAlpine Lodge, waar Will en Sara hun huwelijksreis doorbrengen. Het resort is een afgelegen paradijs op aarde, behalve dan dat iedereen er liegt.
Het langverwachte vervolg op Koninkrijk. Een thriller over verloren zielen, familiebanden en dodelijke loyaliteit.
Vergeet wat je weet over het continent Afrika. Zeinab Badawi duikt in het verleden van haar geboortecontinent, de geboorteplek van de mensheid.
Waar we onze kinderen in de fysieke wereld steeds meer overbeschermen, laten we hen in de digitale wereld vogelvrij – met desastreuze gevolgen voor hun mentale welzijn.
In dit derde deel van 'De memoires van Abel Sikkink' zien we Parijs en het grillige Europa van de tweede helft van de negentiende eeuw.
De ineenstorting van welvaartsstaten, supercyclonen, megadroogtes, extreemrechts extremisme, ongebreidelde virussen, energietekorten, cyberaanvallen: de mensheid beweegt zich richting een tijdperk van permanente crisis.
Dit boek wijst de weg naar een energieker leven. Je wakkert het vuur in je leven weer aan!
