Overwint liefde alles?

De debuutroman van Robert Jones Jr. speelt zich af op een slavenplantage in Mississippi. De profeten, vertaald door Gerda Baardman en Monique ter Berg, belicht de verschrikkelijke leef- en werkomstandigheden van de bewoners, maar de Amerikaanse schrijver voegt iets belangrijks toe. Door de lens van een homoseksuele liefdesrelatie worden universele thema’s als onschuld en goed en kwaad onderzocht.

Centraal staat de relatie tussen Samuel en Isaiah, twee slaven die op een afgelegen stuk van de plantage voor de dieren zorgen. Wat direct opvalt is dat hun gevoelens poëtisch en als iets vanzelfsprekends worden omschreven. ‘Isaiah keek hoe Samuels wantrouwende blik hem helemaal omarmde. In die blik van het diepste bruin dat hij buiten zijn dromen had gezien, zag hij zichzelf, warm, schenker van genot.’ Het knappe aan de constructie van het boek is dat je vanuit deze twee hoofdpersonen het alledaagse leven op de plantage meekrijgt, maar dat hun relatie ook reacties oproept van bijna alle andere personages, zowel mede-slaven als eigenaren. Het verhaal is daarom te omschrijven als een spiraal die steeds verder uitrekt: je begint vanuit het perspectief van Samuel en Isaiah en langzaamaan kom je meer te weten over hoe anderen tegen hun liefkozingen aankijken. Plantage-eigenaar Paul vraagt zich bijvoorbeeld vertwijfeld af waarom het niet lukt om nakomelingen van deze twee sterke slaven te krijgen.

Hoe personages naar de relatie kijken, heeft alles te maken met hun eigen positie op de plantage of in het leven. Op deze manier weet Jones op een subtiele manier algemene wetmatigheden door het verhaal te verweven. Zo keurt personage Amos het samenzijn niet af, maar schikt hij er ook niet voor terug om de clandestiene verhouding voor zijn eigen gewin te gebruiken. Zonder dat het expliciet aan de orde komt, roept zijn gedrag de vraag op: kun je iemand op basis van zijn daden als goed of fout bestempelen? Door de focus op dit soort kwesties, maar ook door de keuze voor een homoseksuele relatie als focuspunt voor zijn roman, klinkt duidelijk de stem van de grote inspiratiebron van de auteur door: James Baldwin. Net als de bekende sociaal criticus schrikt Jones er in zijn debuutroman dus niet voor terug om grote kwesties aan de kaak te stellen.

Naast de thematiek valt vanaf de eerste pagina ook de bijzondere vertelwijze van De profeten op. In het eerste hoofdstuk zijn verschillende stemmen aan het woord die de gebeurtenissen overzien en in raak taalgebruik advies geven aan de personages in het boek. ‘Ja, wij zijn ook gestraft. Wij allemaal. Omdat er geen onschuldigen bestaan. Onschuld is de zwaarste gruweldaad van allemaal, hebben we ontdekt. Het scheidt de levenden van de doden.’ Pas later vallen de puzzelstukjes in elkaar en wordt het duidelijk dat dit voorouders zijn. Hierdoor wordt dit ene verhaal op een willekeurige plantage in historisch perspectief geplaatst. Dit grotere plaatje wordt nog eens versterkt door enkele flashbacks, waarin wordt teruggekeerd naar een Afrikaanse stam. In deze gemeenschap staat een sterke vrouw aan het hoofd, maar dit intermezzo wordt vooral gebruikt om te benadrukken dat liefde universeel is, want in deze samenleving maakt het niet uit of je met een man of vrouw samen bent.

De vraag of liefde alles overwint vormt de rode draad door deze roman. Juist daardoor is het jammer dat door de informatiedichtheid en de vele perspectiefwisselingen het wel en wee van de hoofdpersonen wat op de achtergrond raakt. Doordat je slechts sporadisch de gebeurtenissen door hun ogen ziet, vraag je je halverwege dit boeiende epos af: hoe is het eigenlijk met Samuel en Isaiah?

Ondanks dit veelvoud aan invalshoeken is De profeten vooral een aanwinst, omdat het een interessante stem toevoegt aan de slavernijgeschiedenis, die van de homoseksuele zwarte man. Door voor deze invalshoek te kiezen, werpt Jones met zijn debuut een belangrijke vraag op: zijn wij nu echt zo vooruitstrevend in onze ideeën over de liefde of is er nog een lange weg te gaan?