Sicilië is de sleutel voor alles

Vraag mensen naar hun beeld van Sicilië en er is een grote kans dat het woord maffia valt. Volgens emeritus hoogleraar Oude geschiedenis Fik Meijer doen ze het Italiaanse eiland hiermee tekort. ‘Ze kennen Sicilië niet en blijven steken in vooroordelen, totdat ze meer over het eiland te weten komen of betoverd raken door de schoonheid van de Siciliaanse cultuur.’ In een rijk boek laat Meijer juist die veelzijdigheid van dit strategisch gelegen eiland zien, waarbij hij de geschiedenis beschrijft aan de hand van politieke, culturele, sociale en economische ontwikkelingen.

De vele gezichten van Sicilië heeft voor de auteur een nieuw vertrekpunt. Voor het eerst richt hij zich niet alleen op zijn expertisegebied de oudheid, maar beschrijft hij de geschiedenis van het eiland tot aan de eenentwintigste eeuw. Dit werkt goed, want door zich te richten op een langere periode wordt al snel duidelijk hoeveel volken het eiland hebben bezocht of er hun macht hebben uitgeoefend. Grieken, Romeinen, Vandalen, Arabieren, maar ook het huis van Anjou, Bourbon en de Habsburgers regeerden voor korte of langere tijd over het gebied. Als een vakkundig verteller leidt Meijer je op een toegankelijke manier langs deze periodes en machthebbers, waarbij al snel de rijke cultuur komt bovendrijven. Eén van de beste voorbeelden van deze mengelmoes aan invloeden komt naar voren in de inleiding, wanneer Meijer op het Domplein in Syracuse zit.

‘Recht voor mij schitterde de blanke voorgevel van de Duomo in het zonlicht. Tot zover niets bijzonders. Sicilië heeft meer barokke kerken met schitterende façades. Maar toen ik langs en door de kerk liep zag ik in de zijmuren ‘pilaren’ die je er niet verwacht: Dorische zuilen uit het begin van de vijfde eeuw v.Chr.’

Door dit soort voorbeelden blijkt de voorliefde van Meijer voor het Italiaanse eiland, maar gaan ook de vele volkeren en culturen die de revue passeren leven. Toch schuilt in het beschrijven van een eeuwenlange periode ook een gevaar. Er komen ontzettend veel historische gebeurtenissen, personen en jaartallen voorbij en ondanks de tijdlijn aan het begin van het boek, is de informatiedichtheid soms net te groot. Hoewel de meeste beschreven gebeurtenissen cruciaal zijn om het grote plaatje over de ontwikkeling van het eiland te snappen, duizelt het soms van de personen die korter een stempel op Sicilië drukte, waardoor de rode draad uit het oog wordt verloren. Dit komt vooral omdat de nadruk in de beschrijvingen van de prehistorie tot de vroegmoderne tijd op historische en politieke ontwikkelingen liggen. Pas later verschuift de focus meer naar het culturele belang van het eiland, bijvoorbeeld doordat Sicilië in de tweede helft van de achttiende eeuw werd opgenomen in de grand tour van vermogende jongvolwassenen. Door geschiedenis en politiek af te wisselen met culturele en sociale gebeurtenissen, komt er meer afwisseling in De vele gezichten van Sicilië en zijn de historische periodes en personen makkelijker van elkaar te onderscheiden.

Uiteindelijk ontkomt ook Meijer er niet aan om in het laatste gedeelte van het boek de maffia aan te stippen. Toch doet hij dit op een uiterst heldere manier, want hij plaatst het ontstaan en het belang van de organisatie in een historisch perspectief. Zo wordt duidelijk dat de ijzeren greep van de maffia geen twintigste-eeuwse verschijnsel is, maar dat de oorsprong al eeuwen eerder op het Siciliaanse platteland ligt. Zoals deze dwarsverbanden zijn er meer in het boek, waardoor er ondanks het hoge informatiegehalte een compleet en rijk beeld van het Italiaanse eiland ontstaat. Voeg daar het enthousiasme van Meijer voor de regio aan toe en het kan niet anders dat door dit boek Sicilië met stip stijgt op de vakantielijstjes van veel lezers!