Vertroebeld beeld van onze gedeelde Europese cultuur
In de achttiende eeuw maakten aristocratische jongeren uit het noorden van Europa vaak een rondreis naar de kunst- en cultuurschatten aan de Middellandse Zee: een grande tour. Zowel de naam als de inhoud van de bundel die de Franse auteur Oliver Guez heeft samengesteld, vertaald door Katelijne De Vuyst, hint naar deze traditie. Grand Tour Europa neemt je aan de hand van hedendaagse schrijvers als Lize Spit, Fernando Aramburu en Eva Mensasse mee op een rondreis langs de lidstaten van de Europese Unie, waarin je wordt ondergedompeld in het gedeelde verleden van ons continent.
'Tegenover deze wonden uit het verleden zetten vooral schrijvers uit het westen en noorden van het continent een heel ander beeld neer.' - recensent Nicole
Guez gaf aan de auteurs één opdracht mee: ‘ik heb hun gevraagd iets te vertellen over een plek waar de band van hun land met de Europese cultuur en geschiedenis aan het licht komt.’ Ondanks deze afgebakende vraag is het resultaat allesbehalve eenduidig. Het levert een prachtige mix aan fictie- en non-fictieverhalen op, die inderdaad de veelzijdigheid van de Europese cultuur laten zien. Om orde aan te brengen, heeft Guez als samensteller de verhalen gegroepeerd onder thema’s als omzwervingen, nostalgie en wonden. Onder dit laatste kopje staan maar vier vertellingen, maar er hadden meer bijdrages onder dit thema geschaard kunnen worden. Als er iets thematisch opvalt, is het dat veel auteurs schrijven over de Europese littekens uit het verleden, en dan vooral die uit de twintigste eeuw, zoals de Holocaust.
De Poolse Agata Tuszynska geeft hiervan een goed voorbeeld. Met Adres geeft ze een prachtige ingetogen blik in dit duistere verleden, voor haar gesymboliseerd in de muur van het getto van Warschau, een traumatisch litteken in de stad. Naast een terugblik op haar persoonlijke zoektocht naar de geschiedenis en de identiteit van de stad tijdens en na de Tweede Wereldoorlog, maakt de auteur nog een belangrijke opmerking over er net niet bij horen, een gevoel dat in veel bijdrages van Oost-Europese schrijvers in Grand Tour Europa terugkomt.
‘Ik erkende mijn Poolse roots niet. Ik wilde deel uitmaken van Europa, naar het westen kijken, over het ijzeren gordijn heen. Maar ik voelde mij als een aangetrouwde nicht.’
Tegenover deze wonden uit het verleden zetten vooral schrijvers uit het westen en noorden van het continent een heel ander beeld neer. Hieruit blijken vooral de mogelijkheden, net als de jongeren die in de achttiende eeuw op reis gingen, om gelijkgezinden uit andere Europese landen te ontmoeten en ideeën uit te wisselen. Jan Brokken schrijft bijvoorbeeld over Hotel Spaander in Volendam, waar aan het begin van de twintigste eeuw een Europese kunstenaarskolonie was gevestigd. De Deense auteur Jens Christian Grøndahl kiest voor een luchtige lofzang op het café.
‘Niet toevallig moet ik aan cafés denken als ik droom van Europa. De oases in de burgermaatschappij waar je tegelijkertijd alleen kunt zijn met anderen, zonder dat het een ander belet.’
Naast deze tweedeling in de toon van de verhalen tussen oost en west, valt er nog iets op aan deze bundel, iets wat Guez in zijn pro-Europese inleiding niet noemt. Daarin spreekt hij van een bonte Europese cultuur die een tegenwicht moet bieden aan interne als externe krachten die identiteiten in een afgebakend hokje willen plaatsen. Toch is de consequentie van diezelfde Europese cultuur dat er ook mensen zijn die er niet aan mee mogen doen. Slechts sporadisch schemeren dit soort uitsluitingsmechanismen in het boek door. De bijdrage uit Malta van Immanuel Mifsud is een broodnodige uitzondering. Hierin probeert een migrant het eiland te bereiken, maar tijdens zijn tocht wordt hij voortdurend geconfronteerd met nieuwsberichten over Europese landen die geen migranten op zee willen redden.
De prachtige individuele bijdrages aan Grand Tour Europa bieden inderdaad het pluriforme beeld van de in de inleiding beloofde gedeelde Europese cultuur. Toch is het voor de balans in de verhalen jammer dat de Europese blik vooral in het verleden blijft hangen en dat slechts weinig auteurs hebben gekozen om over echte hedendaagse uitdagingen, zoals migratie en omgaan met ons slavernijverleden, te schrijven.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Nicole van der Elst
Gesponsord
Wanneer zijn ploeg vastloopt door een reusachtig bot, gaat Boer Boris samen met Berend en Sam op onderzoek uit. Van welk dier zou dit bot kunnen zijn? Een cavia? Een marmot?
Marie zit op de beste school van de wereld met de allerliefste juf. Als haar klas uitgenodigd wordt om een week te ruilen met een andere klas, logeert Marie zelfs in een villa met zwembad en paarden.
De TikToks die geheimen van leerlingen én docenten onthullen, zijn enorm populair op Lauries school. Maar is het wel echt ongeluk als een meisje uit een van de sappigste TikToks om het leven komt?
Met zeven sleutels kan een bont gezelschap reizigers de schat van de meedogenloze Roverkoning in handen krijgen, als ze langs de zeven bewakers kunnen komen.
Noura leeft met een groot geheim – haar moeder mag absoluut niet ontdekken dat ze bij volle maan in een weerwolf verandert. En dan is er nog dat andere grote geheim ...
Als het afbrokkelende gebouw van Brams middelbare school wordt gesloten, moet hij ergens anders heen dan zijn beste vriend, Theo Thorbecke. Kunnen ze de school nog redden?
De kikkertjes maken weer met veel plezier en humor hun stripboeken. Met hun opbrengsten kunnen ze snoep kopen. Of kunnen ze het beter samen aan iets anders besteden?
Waakgorgel Jukko vertelt de Waakgorgeltjes-in-Opleiding en Melle dat er boven de poolcirkel een groot leger Brutelaars oprukt. De verdedigende Gorgels vallen allemaal in slaap.
Drie tieners bekennen de moord op Mirza. Alle drie hebben ze een motief, maar slechts een van hen is de dader. Wie viel Mirza aan op het feest? Wie is de mystery guest?
Er is een landelijke internetstoring en nu kunnen Quinn en Aaron geen huiswerk maken. Ze moeten een voldoende halen, anders moeten ze stoppen met hun videokanaal.
Een ode aan de allesoverstijgende kracht van vrouwenvriendschap en een intiem portret dat een nooit eerder getoonde kant van Marilyn Monroe laat zien.
Als haar vader haar herinneringen vertelt die niet rijmen met de geschiedenis zoals zij die kent, gaat Olga twijfelen over haar achtergrond.
Dit is het sensationele verslag van hoe Red Bull luidruchtig de Formule 1-wereld instapte en steeds succesvoller werd om uiteindelijk de sport te domineren met Max Verstappen.
Twee advocaten, de een wit, de ander zwart, proberen hun ten onrechte beschuldigde zwarte verdachte van de doodstraf te redden.
Tijdens een roerige debatavond aan de universiteit in Kiev verklaart Dani's jeugdvriend Pavel dat het socialisme dood is. Wanneer Pavel vervolgens verdwijnt, gaat Dani naar hem op zoek.
Journalist Gina deed jarenlang verslag van oorlogen over de hele wereld, maar sinds kort is ze correspondent in Rome. Na een zwoele zomeravond belandt ze in bed met haar jeugdvriend Okke.
Wanneer Poppy anonieme brieven ontvangt, betrokken is bij een ongeval en verrast wordt door een groot geldbedrag, wordt haar veerkracht zwaar op de proef gesteld.
Schrijfster Keet ontdekt dat de eigenaresse van een sjofele strandtent waar ze graag komt, illegaal onderdak biedt aan een groepje jongeren.
Bruce Cable, de extravagante boekhandelaar die zijn winkel bestiert op Camino Island, en de groep schrijvers die hij om zich heen heeft verzameld staan voor een nieuwe uitdaging.
Tanya, een Britse exchange student, komt een jaar lang in het gezin van Natalie en Matt wonen in hun luxe huis in Los Angeles. Ze begint steeds meer te lijken op hun overleden dochter Anabel.
Wanneer haar buurvrouw Kira dood wordt aangetroffen denkt iedereen aan zelfmoord. Maar Nancy is ervan overtuigd dat er kwade opzet is.
Amsterdam, 1824. In de kinderkolonie heerst een hard regime van tucht en discipline. Samen maken Karel en Lize een plan: proberen te ontsnappen uit Veenhuizen ...
Cornelisse en Wertheim selecteerden de mooiste en indrukwekkendste verhalen uit 12,5 jaar Echt gebeurd. Ook op papier beklijven deze verhalen. Een feest om te lezen!
Het team is een oude sekte op het spoor als plotseling de cold case roodgloeiend wordt: een jonge vrouw is sinds een paar dagen spoorloos verdwenen...
Pim Franssen beschrijft zijn reis vol beproevingen van twee jaar en twee dagen door 26 Afrikaanse landen in een oude Land Cruiser.
Over vergeving, spijt hebben van altijd maar doorgaan, het plezier van simpel leven en de kracht die schuilt in gewoon geluk.
Op Ivy's safari’s worden dieren alleen gefotografeerd. Ze stuit daarbij op verzet van de andere witte jagers, maar ze zet vastberaden door.
De zeventigjarige Cecilia kijkt ernaar uit de zomer ongestoord aan de kust door te brengen. Dit plan wordt echter verstoord als ze een onverwachte gast aantreft.
Met zijn kenmerkende opgerolde sokken, zijn taaiheid en wilskracht hoort Søren Lerby bij de absolute boegbeelden van het voetbal.
Als de jonge Ned Maddstone zich na een uit de hand gelopen grap op school plots in een streng bewaakte gevangenis bevindt, ziet de toekomst er veel minder rooskleurig uit.
Als je het lastig vindt om je gewoontes te veranderen, ligt dat niet aan jou. Slechte gewoontes blijf je herhalen, omdat je de verkeerde methode gebruikt.
Miljardair Georg zoekt hulp bij zijn vriend Joe Carling, voor zijn spoorloos verdwenen kleinzoon en enige erfgenaam. Iemand heeft er baat bij heeft als Filip nooit gevonden wordt …
Dumoulin wordt geconfronteerd met plekken waar nederlagen, crashes en rivalen een voedingsbodem bleken voor twijfels, frustraties en onzekerheden.
Het jaar van Gwen van Poorten varieerde van paddoceremonies tot botox, van met je partner naar Burning Man en je daar verloven tot het verbreken van die verloving.
Qmusic-dj en brandweerman Tom geeft aan de hand van heftige, verdrietige, leuke en soms idiote verhalen een eerlijk en inzichtelijk beeld van het leven van een brandweerman.
