Op een mooie manier liegen

In de middeleeuwen was er niet veel keuze in hoe je de dagen doorbracht. Je bewerkte het land, werd soldaat of ging het klooster in. De dertienjarige Sebi voelt niet veel voor deze keuzes en gaat in Halfbaard, vertaald door Elly Schippers, op zoek naar wat de toekomst voor hem in petto heeft.

Charles Lewinsky vertelt dit coming of age-verhaal op een inventieve manier. De roman is opgedeeld in bijna identiek lange hoofdstukken, waarin hoofdpersoon Sebi een inkijkje geeft in zijn leven in een veertiende-eeuws Zwitsers dorp. Gedurende het boek groeit hij langzaam op, maar wat vooral goed werkt, is dat hij als verteller van zijn levensverhaal bepaald wat je van zijn dagelijkse gang van zaken te zien krijgt. Lettend op het verstrijken van de tijd sluit het volgende hoofdstuk soms naadloos aan op het vorige, maar regelmatig vindt er ook een grotere tijdsprong plaats. Het knappe is dat deze fragmentarische vertelwijze naadloos aansluit bij waar het in dit boek inhoudelijk om draait: hoe vertel je een verhaal?

Eén van de eerste personen waarbij Sebi inzicht krijgt in wat iemand wil en kan loslaten over zijn leven is halfbaard. Een vluchteling die in het dorp opduikt met een half verbrand gezicht. De jongen probeert door hem er rechtstreeks naar te vragen achter het verleden van deze vreemdeling te komen, maar hij merkt dat er meer loskomt op een indirecte manier, bijvoorbeeld tijdens een potje schaak. 'Ik wil je iets vertellen, zei hij, zelfs tot twee, drie keer toe, maar uiteindelijk vertelde hij het toch niet, niet echt, hij begon alleen telkens opnieuw en hield dan weer op, zoals ik me voorstel dat je in een oorlog de vijand van verschillende kanten steeds opnieuw aanvalt in de hoop dat er toch ergens een zwakke plek is.'

Halfbaard is slechts één van de personages waardoor Sebi inzicht krijgt in hoe mensen bepaalde gebeurtenissen beleven, maar vooral hoe ze die vervolgens navertellen. De diversiteit van personages en vertellingen is interessant, maar al vrij snel is duidelijk wat dit te maken heeft met het toekomstperspectief van de hoofdpersoon. Daardoor voelen niet alle hoofdstukken uit deze bijna zevenhonderd pagina tellende roman relevant.

Tegelijkertijd is hoe verhalen worden naverteld wel een interessante universele vraag, waardoor deze roman ook een verrassend hedendaags tintje krijgt. Zeker wanneer een deel van de dorpelingen verwikkeld raakt in een politiek steekspel met de huidige heersers van het gebied, krijgen personages te maken met roddel, achterklap, maar ook met bewust verspreide desinformatie. Hoe vatbaar mensen in deze roman kunnen zijn voor bijvoorbeeld sterk aangedikte verhalen over heroïsche daden op het slagveld, doet haast in niets onder voor de manier waarop we in de eenentwintigste eeuw conclusies trekken aan de hand van verschillende informatiebronnen.

Toch stapt de auteur niet in de valkuil om op een moralistische manier deze vergelijking tussen verleden en heden te trekken. In het boek is de wijze waarop verschillende personages bepaalde gebeurtenissen framen een manier om Sebi te laten zien wat dit bij mensen teweegbrengt, zowel op een positieve als een negatieve manier. Uiteindelijk geeft het positieve gevoel van het vertellen van een goed verhaal bij hem de doorslag. En dit is ook precies wat Halfbaard als geheel zo de moeite waard maakt: 'Verhalen bedenken is net liegen, maar op een mooie manier.'

Wil jij ook meer en leuker lezen? Lees dan dit boek voor de Hebban Reading Challenge van 2024!

Vink er bijvoorbeeld de volgende checklistcategorieën mee af: 'Lees een ver boek' en 'Lees een denkend boek'. Meedoen kan via Hebban.nl/challenge.