Persoonlijke zoektocht in politieke brandhaard

Shalini is begin twintig als haar moeder overlijdt. Terugkijkend op haar jeugd in Bangalore probeert ze vat te krijgen op deze ongrijpbare vrouw, die soms ironisch en snoeihard oordeelde over de mensen in haar omgeving. Haar moeder bloeide alleen op als kledingverkoper Bashmir Ahmed langskwam. Zich vastgrijpend aan deze prettige herinnering gaat Shalini naar hem op zoek, met als enige houvast de verhalen die hij vertelde over zijn geboortedorp in de bergen van de Indiase provincie Kashmir. 

In Het verre veld, de prijswinnende debuutroman van Madhuri Vijay, vertaald door Ronald Vlek, kijkt de inmiddels dertigjarige Shalini terug op haar zoektocht. Opvallend is dat de eerste pagina direct begint met een bekentenis.

‘Zes jaar geleden verdween een man die ik kende uit zijn huis in de bergen. Hij verdween deels vanwege mij, vanwege dingen die ik had gezegd, maar ook vanwege dingen die ik, tot nu toe, niet heb durven zeggen.’

Hoewel je als lezer door deze toon direct bij haar levensverhaal wordt betrokken, duurt het een hele tijd voordat je snapt naar welke gebeurtenis deze bekentenis verwijst.

Shalini blikt in het eerste deel van de roman namelijk terug op haar jeugd, waarin ze als kind altijd op haar hoede was. Ze wist nooit hoe haar moeder op alledaagse gebeurtenissen zou reageren: achteloos, geïrriteerd of vol vreugde. Dit laatste gebeurde alleen bij bezoeken van Bashmir Ahmed, en deze vreugdevolle herinneringen uit haar vroege kindertijd worden afgewisseld met terugblikken op het leven van de bijna volwassen Shalini, zoals haar studententijd en haar eerste baan bij een non-profit organisatie. De rusteloosheid van een opgroeiend en bevoorrecht kind komt in het eerste deel van de roman goed naar voren, net als de snelheid van het leven in een Indiase metropool, waarbij het moeilijk is om jezelf terug te trekken in de kolkende mensenmassa van een miljoenenstad.

Op zoek naar zichzelf en de precieze relatie tussen haar moeder en kledingverkoper Bashmir, besluit Shalini halsoverkop naar Kashmir te reizen. Hoe weinig ze weet van de verhitte situatie tussen hindoes en moslims in dit gebied blijkt wanneer ze na een lange reis aankomt in de stad Kishtwar en een verbrande moskee ziet.

‘Toen viel mijn blik op iets vreemds, de verbrande resten van een groot, gedeeltelijk verwoest gebouw waar aan één kant een verkoolde toren uit oprees. Terwijl ik daar zo stond, klonk er ergens bij, of uit het binnenste van het gebouw een diepe, doordringende stem van een man, met een door merg en been snijdende toon van verdriet en wanhoop.’

Uit deze simpele observatie blijkt hoe weinig mensen uit andere delen van India weten over deze brandhaard. Het is een verdienste van de schrijfster dat er in de roman nooit een waardeoordeel over de politieke situatie wordt gegeven, maar dat Shalini observeert en luistert naar de verhalen van de mensen uit dit gebied. Ze logeert bijvoorbeeld bij een familie waarvan de zoon op klaarlichte dag is ontvoerd en ze hoort ze in het geboortedorp van Bashmir over een groep hindoes die is vermoord. Net als Shalini zelf, moet je als lezer een oordeel vormen, zowel over de politieke situatie als over hoe de hoofdpersoon zich beweegt in een omgeving waar ze als vreemdeling een tijdje verblijft. Doordat je de politieke situatie grotendeels vanuit Shalini meekrijgt, voert deze nooit de boventoon. Zij is op haar eigen persoonlijke zoektocht en is zich niet bewust van het dunne koord van begrip en onbegrip, waarop ze in haar contact met de verschillende bevolkingsgroepen uit de regio voortdurend balanceert.

Deze debuutroman is daarom vooral een knap inkijkje in de psyche van een jonge vrouw, die wanhopig op zoek is naar een positief beeld van haar moeder. Dat ze hiervoor moet afreizen naar de politieke brandhaard van India, geeft het verhaal een extra lading. Want hoezeer Shalini ook het goede probeert te doen, Het verre veld laat zien dat je je eigen achtergrond en waardeoordelen overal met je meeneemt.