Een fantastische thriller

De Engelse ingehouden stiff upper lip en het klassenbewustzijn passen perfect bij het spionagebedrijf en de politieke praktijk in de boeken van John le Carré. Le Carré’s figuren lopen rond in een wereld waarin ze zich niet alleen moeten houden aan de regels van de Engelse gereserveerdheid, maar ook nog eens op eieren moeten lopen omdat ze functioneren in een omgeving waar het om gevoelige informatie draait. De meest essentiële zaken worden soms in bedekte termen gehint. Lees dus met aandacht. Voor je het weet mis je een subtiele opmerking die een deel van de plot duidt in zijn nieuwe thriller, Een broze waarheid.

Het verhaal begint met een operatie op Gibraltar. Twee groepen houden een wapenhandelaar in de gaten met als doel hem te ontvoeren. Een oudere medewerker van de Engelse geheime dienst maakt deel uit van de actie om de directe bevelen van de verantwoordelijke minister door te geven aan het Engelse team. Het andere team bestaat uit huurlingen. De persoonlijke secretaris van genoemde minister heeft een geluidsopname gemaakt van de bijeenkomst waarin bovenstaande ontvoering wordt georganiseerd. De oudere medewerker komt na zijn pensioen een van de mannen van het Engelse team dat aanwezig was op Gibraltar tegen. Er blijken doden te zijn gevallen tijdens de actie, een vrouw en een kind. De gepensioneerde medewerker en de jonge secretaris proberen de waarheid boven tafel te krijgen en de schuldigen ter verantwoording te roepen. Feitelijk zien we hoeveel moeite het kost om door de ambtelijke stroop heen te komen om rechtvaardigheid te eisen. Schandalen kunnen door de geheime dienst en politiek worden gemist als kiespijn. Doden worden daarom soms onder het vloerkleed geveegd.

Bewonderenswaardig is de kennis van Le Carré van de ambtelijke molens. James Bondachtige acties zijn slechts sporadisch praktijk binnen geheime diensten. Die worden tegenwoordig meestal uitbesteed aan privéondernemingen, zij nemen de risico’s. De Engelse geheime dienst is een verlengstuk van de politiek, spionnen zijn ambtenaren die zich grotendeels bezighouden met regeltjes. De spanning in Een broze waarheid komt voort uit het feit dat gewone mensen de strijd aangaan met een instituut dat zonder geweten haar belangen beschermt. De enige misdaad voor de geheime dienst is betrapt worden, verder zijn er geen scrupules, geen besef van ethiek. Boks daar maar eens tegenop als individu. De meesterlijke beschrijvingen van de biotopen van de Engelse geheime dienst en het 'old boys network' maken het boek briljant. Ongelooflijk hoe subtiel Le Carré delen van de Engelse samenleving in beeld brengt. Natuurlijk helpt het ook wel dat de Engelse samenleving zo gek in elkaar zit. Dit zou deels het huidige succes van Scandinavische thrillers kunnen verklaren, ook een eigenaardige, vreemde cultuur.

Een broze waarheid is een fantastische thriller, en doet hopen dat de oude meester Le Carré nog de tijd wordt gegund een volgend boek te schrijven, met meer subtiele spanning en fantastische beschrijvingen van de dagelijkse gang van zaken van de Engelse ambtenarij.